به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، چهارمین و آخرین جلسه از مجموعه نشست‌های «مستند سینمایی» با حضور سید محمدمهدی طباطبایی‌نژاد (مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی)، جعفر صانعی مقدم (نایب رئیس انجمن تهیه‌کنندگان انجمن سینمای مستند)، امیرحسین علم الهدی (دبیر شورای سیاست گزاری گروه هنر و تجربه) و مرتضی رزاق‌کریمی (دبیر بخش سینما حقیقت جشنواره فیلم فجر) برگزار شد و حاضران در این نشست به بررسی «اهمیت اکران آثار مستند» پرداختند.
طباطبایی‌نژاد در پاسخ پرسش ابتدایی جلسه مبنی بر اینکه «چرا اکران فیلم مستند مهم است؟» گفت: یک واقعیت این است که باید تلویزیون را به عنوان خاستگاه اصلی سینمای مستند بدانیم حال اگر جنسی از مستند فضای ارائه متفاوتی را مطالبه می‌کند باید درباره آن صحبت کنیم؛ ولی خارج از ایران ۷۵ درصد از فضای ارائه به تلویزیون اختصاص دارد.
او با بیان اینکه «شاید در آینده فضاهای تازه عرضه بوجود بیاید» ادامه داد: اگر به ۲۰ سال قبل بازگردیم رادیو رسانه جدی بود ولی الان به خاطره جمعی ما بدل شده و این شرایط مداوم تغییر می‌کند؛ اما امروز فضای وی.او.دی امکانات متفاوتی را بوجود می‌آورد.
رئیس مرکز گسترش خاطرنشان کرد: از سال‌ها قبل اتفاق بدی برای تولیدکنندکان مستند رخ داد که متاسفانه پیگیری نشد. شما اگر مستند خود را بصورت جهانی ارائه کنید، تعداد نمایش‌ها و مدت زمان مشخصی برای پخش تعیین می‌شود. درحالیکه صداوسیما خود را مجاز می‌داند آثار را در تمام شبکه‌ها به هر میزان که دلش خواست و به مدت نامعلوم پخش کند. این به معنی از دست رفتن بازار بیست و چند شبکه‌ای است.
او ادامه داد: بنابراین در شرایطی که مستندساز هیچ امکانی برای مهمترین بازار در اختیار ندارد فضای اکران اهمیت پیدا می‌کند که گروه فعال شدن گروه هنروتجربه در این زمینه تاثیر بسیار زیادی داشت. ۷ درصد از اکران هنروتجربه به آثار مستند اختصاص یافته و ما باید تکلیف خودمان را با بازار مشخص کنیم.
طباطبایی‌نژاد عرضه و درآمدزایی را دو معظل اصلی سینمای مستند دانست و گفت: همچنان تصور می‌کنم فضای اکران فیلم‌های خاص به محل خاص نیاز دارد و عرضه پراکنده آثار چیزی جز دلخوشی چند اکران محدود عایدی دیگری نخواهد داشت. سینماتک‌ها در جهان این وظیفه را برعهده گرفته‌اند و مخاطب خود را به دست آورده‌اند.
علم‌الهدی: تلویزیون از بیان عریان حقیقت واهمه دارد/ تولید مشارکتی راه نجات سینمای مستند
علم‌الهدی: نباید فراموش کنیم سرانه تعداد سینماها در ایران حتی از کشورهای منطقه کمتر است ومردم هر هشت سال یکبار به سینما مراجعه می‌کنند. گروه هنر و تجربه ۱۵ درصد فضای اکران را در اختیار سینمای مستند قرار داد که فضای خوبی به نظر می‌رسد. تغییر عادت در فضای عمومی نیازمند صبر بیشتر است. امروز در استان‌ها شرایط مثبتی بوجود آمده که اگر بتوانیم فراگیری ۳۰ درصدی گروه هنر و تجربه را حفظ کنیم اتفاق مثبتی تلقی می‌شود.
این مدیر فرهنگی با تغییر پرسش ابتدایی نشست به «چه کنیم سینمای مستند دیده شود؟» اظهار کرد: با توجه به سازوکارهای جهانی تلویزیون حرف اول و آخر را می‌زند ولی ما در ایران بخصوص در مورد آثار مستند جدی؛ نمی‌توانیم از تلویزیون انتظار داشته باشیم چنانکه ۲۵ دقیقه از مستند «چنارستان» در پخش تلویزیونی حذف شد. یا مثلا مستند «شش قرن و شش سال» که فروش خوب خانکی را تحربه کرد.
او تصریح کرد: ما همه چیز را در داخل ایران تعریف می‌کنیم ولی بازار جهانی برای ایران فضای متفاوتی را بوجود می‌آورد. به نظر می‌رسد در داخل یک حصاری هستیم که باید خودمان تولید و مصرف کنیم و گویی توجه نداریم می توان حوزه عرضه را برای هشت میلیارد نفر تعریف کرد. البته وقتی تیراژ کتاب به دویست نسخه رسیده نمی‌توان انتظار چندانی داشت چون تماشای فیلم مستند مانند کتاب خواندن است.
علم‌الهدی خاطرنشان کرد: سینمای مستند به دلیل بیان عریان حقیقت اهمیت پیدا می‌کند و تلویزیون از این نوع بیان واهمه دارد و بعضا به سراغ مستندهای گزارشی می‌رود.
طباطبایی‌نژاد: اکران از سه منظر برای مستندساز مهم است
طباطبایی‌نژاد در پاسخ به پرسش صانعی مقدم که چرا اکران فیلم مستند مهم است گفت: طبیعی است فردی که اثری را تولید می‌کند به تمام شرایط بازگشت سرمایه توجه خواهد داشت. اکران محل کسب درآمد برای فیلم؛ اکران سینما وجاهت هنری و رضایت‌مندی کارگردان را به همراه دارد؛ نکته سوم مخاطب است که سینما در کنار تلویزیون امکان دیگری محسوب می‌شود.
بهترین مستند فضای عرضه بیشتر از ۱۰ هزار نسخه را پیدا نکرده در حالیکه در سینمای مستند یک شوخی است. و امیدوارم در آینده فضای «اینترانتی» امکان بهتری را فراهم بیاورد.
فراگیری وی.او.دی تیر خلاص به اکران
علم‌الهدی در همین رابطه بیان کرد: وی او دی می‌تواند تیر خلاص به اکران باشد؛ مانند اواخر دهه هفتاد که ویدئو آزاد شد و بعد به همراه ماهواره‌ها به شدت اکران را تحت تاثیر قرار دادند. امروز شما می‌توانید با پرداخت ۹ دلار بهترین فیلم‌ها و سریال‌ها را از طریق شبکه «نت فلیکس» تماشا کنید و وی. او.دی می‌تواند ضربه دیگری بر عادت سینما رفتن مردم تلقی شود. سینمای ایران راهی جز به رسمیت شناختن سرمایه‌گزاری و مشارکت خارجی ندارد و به نظرم سینمای مستند در درجه اولا قرار می‌گیرد.
فضای اینترانت جایگزین پخش سینمایی و تلویزیونی خواهد شد
طباطبایی‌نژاد گفت: جهان در حال گذر است و باید واقعیت‌ها را بپذیریم. اینکه وی.او.دی شرایط متفاوتی را بوجود خواهد آورد امری قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسد، ولی باید ببینیم ما به عنوان برنامه‌ریز قرار است چه کنیم؟ اما در بحث گسترش عرضه به مخاطب قطعا وی.او.دی شرایط بهتری را فراهم می‌آورد که باید به آن فکر کنیم. بویژه که فیلم مستند اثری آگاهی بخش است و با سرگرمی تفاوت دارد. امروز می‌توان پیش‌بینی کرد که پخش اینترنتی ۱۰ سال آینده حتی جایگزین تلویزیون شود.
این مدیر با ارائه مثالی از فروش آنلاین کتاب در کشور چین ادامه داد: ما سال گذشته ارائه اینترنتی آثار مستند را آغاز کردیم که ابتدا ۲۰۰ هزار تومان عایدی داشت ولی امسال به‌صورت میانگین به ۵ میلیون تومان رسیده است. تلاش ما حرکت به سوی ارائه مستندها از طریق اینترانت است که برای مخاطب هزینه مادی کمتری دارد. عضویت افراد در فضاهای پخش اینترانتی طی ۵ سال آینده به ضرورت جدی مانند تلفن همراه تبدیل می‌شود. بخشی از نگرانی‌ها واقعی به نظر می‌رسد ولی باید به این فکر کنیم که چگونه قرار است با امکان جدید مواجه شویم.
تجربه نشان داده فرصت‌ها به بحران بدل می‌شود
علم‌الهدی در ادامه نشست بیان کرد: چین در سرانه مطالعه و خرید کتاب سیر صعودی را پشت سر می‌گذارد و تا ۵ سال آینده آمریکا را پشت‌سر می‌گذارد. درآمد فعلی این کشور ۷ میلیارد دلار است و ۲۲ هزار سالن سینما فعال هستند که ظرف ۵ سال آینده به بیش ۴۵ هزار سالن سینما ارتقا خواهد یافت.
او افزود: فراموش نکنیم تنها برنده بازار وی او دی‌ها شرکت‌هایی هستند که پهنای باند بیشتری در اختیار مخاطب قرار می‌دهند و این شکل تولید را تغییر خواهد داد. تمام فناوری‌ها فرصت هستند ولی تجربه یک دهه اخیر کشور در حوزه تکنولوژی و پدیده‌های ارتباطی نشان می‌دهد این فرصت‌ها ابتدا به تهدید و سپس به بحران بدل شده‌اند که امیدوارم مسئولان برنامه‌ریزی خوبی برای آن زمان وی.او.دی داشته باشند.
علم‌الهدی درباره همراهی وزارت ارشاد با گروه هنر و تجربه اظهار کرد: مشکل حادی در زمینه سینمای مستند گروه هنر وتجربه نداشته‌ایم و همه مسئولان همراه هستند. اگر ماجرایی هم بوجود آمده با گفتگو برطرف شده است. به این دلیل که همه می‌دانیم باید برای گسترش این فرهنگ با صبر و تحمل بیشتری مواجه شویم.
رزاق‌کریمی: سینمای مستند به پاتوق ثابت نیاز دارد
مرتضی رزاق‌کریمی در پاسخ به پرسشی پیرامون چه فیلمی بسازیم که مورد توجه واقع شود؟ گفت: نظام تولید، توزیع و نمایش استاندارد وجود ندارد اما طی سال‌های اخیر در حال شکل‌گیری است. باید به سوی استانداردسازی پیش برویم که بخش تولید تا حدی در همین مسیر حرکت کرده ولی باید به این نکته فکر کنیم که قرار است فیلم کجا اکران یا پخش شود. اینجا تهیه کننده اهمیت پیدا می‌کند که باید تکلیف فیلم را در چنین مرحله‌ای روشن کند.
او ادامه داد: ممکن است پخش آثار مستند در سینما توجیح اقتصادی نداشته باشد اما اگر فیلم بتواند حداقل ۳۰ درصد از هزینه ساخت را بازگرداند موفق عمل کرده است. سینمای مستند ما از نظر موضوع و بعضا شیوه روایت پیشروتر از سینمایی داستانی عمل می‌کند که استقابل مردم در جشنواره فیلم فجر و سینما حقیقت این موضوع را تایید می‌کند.
دبیر بخش «سینما حقیقت» سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر خاطرنشان کرد: تنها پخش فیلم مستند اهمیت ندارد، بلکه گفتگوهایی که بعد از آن شکل می‌گیرد مهمتر به نظر می‌رسد. بنابراین باید به فکر پاتوقی ثابت برای نمایش آثار باشیم که گروه هنروتجربه می‌تواند بهترین کمک را در این مسیر داشته باشد.
