دومین روز برنامه معرفی فیلم‌های شرکت‌کننده در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر با عنوان «دو قدم تا سیمرغ» با معرفی دو فیلم مستند «زنانی با گوشواره‌های باروتی» و «بانو قدس ایران» برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری جشنواره فیلم فجر، معرفی فیلم‌های شرکت‌کننده در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر در برنامه «دو قدم تا سیمرغ» که به همت سامانه فیلم‌نت نیوز برگزار می‌شود، امروز پنج‌شنبه ۵ بهمن ماه با اجرای منصور ضابطیان مجری و روزنامه‌نگار باتجربه برگزار شد.
*رضا فرهمند: مهمترین رسالت فیلمساز این است که منعکس کننده باشد
نخستین نشست معرفی فیلم‌ها در دومین روز ویژه برنامه «دو قدم تا سیمرغ» به مستند سینمایی «زنانی با گوشواره‌های باروتی» اختصاص داشت که با اجرای منصور ضابطیان و حضور رضا فرهمند کارگردان، مرتضی شعبانی تهیه کننده و فاطمه بنیادی تدوینگر این اثر در پردیس سینمایی ملت برگزار شد.
رضا فرهمند در ابتدای سخنانش بیان کرد: این مستند درباره خانم روزنامه نگاری است که در روزهای جنگ با داعش وارد میدان می‌شود و ما همراه با این خانم با زنانی روبرو می‌شویم که یا قربانی هستند یا همسران داعشی. ولی جالب اینکه من قبل از آغاز این پروژه اصلا به همکاری با این خانم فکر نمی کردم و برای تحقیقات میدانی به بغداد رفته بودم تا با یک خبرنگار آقا ملاقات کنم.
وی افزود: در بدو ورود وارد محلی شدیم که محل سکونت خبرنگاران بود و آنجا برای اولین بار خانم نور احلی را ملاقات کردم و به این نتیجه رسیدم که حضور یک زن خبرنگار در چنین شرایطی تاکنون تجربه نشده و این همکاری می تواند تاثیرگذارتر باشد. ایشان فعال اجتماعی است که کار خبری هم انجام می دهد و علاوه بر این مهمترین نکته ای که منجر به همکاری شد این بود که یک زن در فضایی متشنج با کلی مرد زندگی می کند که در بطن ماجرا و دل جنگ درگیر هزاران اتفاق می شوند.
فرهمند بیان کرد: زنی هم در آن اطراف وجود نداشت که بتوانیم از رویکرد زن به موضوع نگاه کنیم و همین اولین شرایط همکاری را رقم زد و ما بلافاصله کار را کلید زدیم چون فرصتی برای اینکه برگردیم و مجهزتر شویم نبود.
در ادامه مرتضی شعبانی نیز درباره ویژگی‌های این مستند اظهار کرد: چهره جنگ خشن است و حضور یک خبرنگار زن که جنسی لطیف دارد تضادی ایجاد می کند که جذاب است. موضوعی که فرهمند انتخاب کرد با روایت یک زن خبرنگار واقعا دیدنی است چون ارتباطی که این خانم خبرنگار با دیگر زنان حاضر در مستند می‌گیرد کمتر به این شکل مشاهده شده است.
همچنین تدوینگر «زنانی با گوشواره‌های باروتی» درباره همکاری خود با این پروژه و انتخاب عنوان مستند گفت: در پس تولید و شکل گیری متن روایت، من تلاش کردم نگاه زنانه به فیلم داشته باشم و به همین خاطر دنبال المان‌هایی زنانه با زمینه جنگ بودیم. این عطر باروت و ترکیبش با گوشواره، ما را به این عنوان مطمئن کرد. زنانی که در جنگ هستند به قدری با فضای خشن آن عجین می‌شوند که تمام زنانگی شان را فراموش می کنند و پارادوکسی عجیب را به وجود می آورند.
رضا فرهمند نیز اضافه کرد: زنان داعشی در کمپینی هستند که همسران داعشی‌ها آنجا زندگی می‌کردند. وقتی در منطقه جنگ می‌شود برخی از داعشی‌ها در جنگ یا کشته می‌شوند یا فرار می‌کنند و بعد از آن با خانواده هایی روبه رو می‌شدیم که همسر داعشی شان کنارشان نبود. برخی از این افراد که خارجی بودند به کشورهای شان برمی‌گشتند اما برخی دیگر در کمپ‌ها می‌ماندند. من مسیر خاصی مشخص نمی‌کردم چون خانم نور به معنای واقعی حرفه ای عمل می کرد و گفتگوهایی که با هم می‌کردیم کاملا ملموس بود که هدف ما را درک می‌کند. این روزها هم درصددیم تا بتوانیم دعوت شان کنیم و امیدواریم در خلال فجر امکان حضور در جشنواره را داشته باشد.
وی ادامه داد: مهمترین نکته این فیلم که همین خصلت باعث جهانی شدنش می شود اینکه با زنانی که نالان و پشیمان باشند مواجه نیستید. اتفاقا در بخش زیادی از فیلم آنها اعتقاد دارند که داعش خوب است و ما داشتیم زندگی مان را می کردیم و از رفتن شان خیلی راضی نیستیم. این فیلم نفع سیاسی کشور یا ایدئولوژی خاصی ندارد و حرف‌ها را با کمترین سانسور منتقل می کند.
شعبانی درباره پخش و اکران این اثر گفت: برای پخش بین الملل فیلم رایزنی‌هایی انجام شده است اما اولویت ما فعلا جشنواره ها هستند و در حال حاضر کار را تنها به برلین فرستادیم که البته پذیرش چنین آثاری برایشان شاید سخت باشد ولی بیان این نکته لازم است که گروه دقیقا آنچه که دیدند را منعکس کردند و سعی در قضاوت نداشتند.
رضا فرهمند همچنین درباره پایان بندی «زنانی با گوشواره‌های باروتی» افزود: فیلمبرداری این مستند به مدت ۲ماه در ۴۸ جلسه طول کشید و در جلسه آخر به دلیل اصابت خمپاره برخی دوستان ما مجروح شدند و متاسفانه یکی از همکاران عکاس‌مان را از دست دادیم و همان باعث شد در حالیکه تنها بخشی جزئی از کار مانده اما فیلم را ببندیم. صدابردار ما هنوز درگیر عواقب حادثه است اما همه جسورانه پای کار ایستادند. کل صحنه انفجار فیلمبرداری شد و صدابردارمان با اینکه همان لحظه موج انفجار گرفته بود اما کار را ادامه داد و تا یکساعت بعد از ماجرا گروه همچنان کار کرد و این پایان غیرقابل پیش بینی ما بود.
بنیادی درباره تاثیر این صحنه بر کار خود گفت: من تا روزها متاثر از آنچه می دیدم بودم. در سکانس هایی از این مستند شاهد خواهید بود که برخی زنان قربانی جنسی داعش بودند و برای ممانعت داعش از تجاوز مجبورشان می کردند رفتارهایی انجام دهند که اخلاقی و انسانی نبود. ما در مرحله تدوین تمام تلاش‌مان بر این بود که صحنه‌ها تلطیف شده‌تر باشد. به همین دلیل بخش هایی از گفتگوی زنان حذف شد اما به هر حال توازن بین کسانی که طرفدار داعش بودند با قربانیان کار خیلی سختی بود.
فرهمند نیز درباره تجربیاتی که در این مستند داشت گفت: کار در هیچ جایی به خاطر احساساتی شدن ما متوقف نشد به هر حال من قبلا هم این تجربه‌ها را داشتم و کمتر تحت تاثیر قرار می‌گرفتم. من معتقدم کارگردان نمی‌تواند دچار این احساسات بشود و از طرفی در این پروژه شرایط کار ما آنقدر سخت بود که اصلا فرصتی برای این رفتارها نداشتیم. مهمترین رسالت فیلمساز این است که بتواند منعکس کننده باشد که همه را تحت تاثیر قرار دهد بنابراین اگرچه در سکانس آخر اتفاق تلخی افتاد اما می دانستم برای مخاطب پایان نزدیک‌تری است به آنچه در جنگ اتفاق می‌افتد. من تا به حال در بطن جنگ فیلم نساختم اما گروه من به قدری فضا را درست به وجود آورده بودند که ما اسیر جو جنگ نبودیم و فیلم در مسیر خود پیش می رفت.
شعبانی با اشاره به مدت ۷۵ دقیقه ای فیلم ادامه داد: این اثر باید اکران بشود در پی برنامه ریزی هایش هستیم ولی هنوز با پخش کننده‌ها صحبت نکردیم. زبان فیلم عربی است ولی مخاطب سینمارو را دچار مشکل نمی کند چون کسانی که اهل سینما هستند می دانند با چه اثری مواجه می شوند.
فرهمند در پایان اظهار کرد: در پروژه بعدی دوست داشتم فضای یمن را کار کنم اما به دلیل محاصره امکانش نیست بنابراین قصد دارم تصاویری از کودکان حلب را با دوربین ثبت کنم. امیدوارم شرایط به سمتی برود که بتوانیم به زودی مستند بعدی را کلید بزنیم.
در پایان این نشست از پوستر مستند «زنانی با گوشواره های باروتی» توسط عوامل آن رونمایی شد.
* اکران نسخه کامل «بانو قدس ایران» در جشنواره فجر
دومین نشست در دومین روز معرفی فیلم‌ها در ویژه‌برنامه «دو قدم تا سیمرغ» به مستند سینمایی «بانو قدس ایران» اختصاص داشت که با اجرای منصور ضابطیان و حضور مصطفی رزاق کریمی کارگردان و محمدرضا کریمی راد پژوهشگر و نویسنده پروژه این مستند سینمایی در پردیس سینمایی ملت برگزار شد.
مصطفی رزاق کریمی کارگردان مستند «بانو قدس ایران» درباره چگونگی آغاز این پروژه توضیح داد: سال ۹۴ در جشنواره سینما حقیقت بودم که با من از موسسه عروج فیلم تماس گرفتند و پیشنهاد تولید مستندی درباره زندگی همسر امام خمینی (ره) را مطرح کردند. گویا پیش از من با چند کارگردان صحبت کرده بودند و از میان آنها، من انتخاب شدم.
وی افزود: اگرچه این موضوع فیلم جذاب بود اما پذیرش این کار مسئولیت داشت به همین خاطر گفتم اجازه خواستم مدتی را تحقیق کنیم تا به نتیجه برسیم که می توانم این کار را انجام دهم یا خیر. من هم مثل سایر منتقدان، نویسندگان و روزنامه‌نگاران خیلی کم درباره زندگی ایشان می‌دانستم و تقریبا هیچکس از نهانخانه پنهان زندگی امام(ره) خبری نداشت.
رزاق کریمی با اشاره به اینکه تجربه تولید مستند درباره شخصیت‌های برجسته ایرانی و خارجی را داشته‌ام، عنوان کرد: با توجه به اینکه اولین بار نبود که در این مسیر مستند می ساختم اما امروز که «بانو قدس ایران» به پایان رسیده هنوز هم معتقدم کار سختی بود اما من در تولید مستند ۳ اصل مهم مدنظر دارم که شامل تحقیق خوب، تحقیق خوب و تحقیق خوب است.
در ادامه این نشست کریمی راد درباره حضورش در این پروژه گفت: کار تحقیق را دوستان دیگری انجام می‌دادند و برنامه اولیه این بود که من به کارگردان کمک کنم. به همین خاطر از روزهای ابتدایی یعنی در ایام نوروز وارد پروژه شدم. این پروژه هم برای تیم تحقیق و هم برای ما که باید از خروجی کارشان یک مسیر روایی استنتاج می‌کردیم فکر آسانی نبود چون مخاطب از ما طلب بیشتری داشت و خط قرمزهای معمول را نمی‌شد لحاظ کرد. بنابراین اگر می خواستیم برداشت درستی داشته باشیم باید ضریب نفوذ خود را افزایش می‌دادیم.
وی در ادامه بیان کرد: منابع اصلی تحقیق ما نوشته‌های مکتوب و گفتگو با نزدیکان ایشان بود. مهمترین منبع مکتوب نیز دست‌نوشته‌های خانم بود که در پیشرفت پروژه تاثیر بسزایی داشت. ایشان دستنوشته هایی دارند که گویا به درخواست مرحوم حاج احمدآقا انجام داده بودند و از محتوای متون مشخص است که ایشان انسانی صریح بودند و ابایی ندارند درباره خودشان بگویند و این به ما کمک کرد به شخصیت ایشان نزدیک شویم. نوشته‌های دیگری هم در اختیار داشتیم اما این صراحت را نداشتند.
نویسنده این پروژه اشاره کرد: در نوشته‌های ایشان بخش‌هایی از کودکی و زندگی ایشان است که در قالب کتابچه چاپ شده، علاوه بر آن گفتگوهایی صوتی از سوی نوه ایشان سید حسن با مادربزرگشان انجام شده که در بخش‌هایی از فیلم ما مورد استفاده قرار گرفته است. تنها مشکلی که ما در دسترسی منابع داشتیم در حوزه تصویر بود که متاسفانه خیلی موجود نیست. هر چند که با در اختیار داشتن همه آنچه در مستند به کار رفته متوجه می‌شویم خانم شخصیتی بودند با اعتماد به نفس و آن را از خانواده ای به ارث برده که به ایشان یاد داده بودند آنچه در ذهن دارند به زبان بیاورند. خانم حتی نظر مخالف‌شان را درباره یک مساله ساده به امام(ره) بیان می‌کردند.
وی ادامه داد: من و آقای رزاق کریمی باهم زیاد بحث می‌کردیم و نشست‌های متعددی داشتیم. بیش از ۳۰ جلسه چندین ساعته کار را چکش کاری کردیم تا بر تک تک صحنه‌ها و روایات درست فکر کنیم که وجوه دراماتیک درست دربیاید.
رزاق کریمی در پاسخ به اینکه آیا برای تولید این اثر نیاز به رعایت سفارشاتی از جانب دیگران بوده است، گفت: من نه خود را سانسور کردم نه سوژه را. ما همواره به آنچه در تحقیق رسیدیم پیش رفتیم و اگرچه نظرات متفاوتی دریافت و استفاده کردیم اما دنبال کلیشه نبودیم. این فیلم کلیشه نیست روایت زندگی از نهانخانه پنهان امام(ره) است. همه تلاش‌مان بر این بود تا حریم را در فیلم حفظ و احترام بگذاریم.
وی افزود: یکی از مهمترین اصولی که سعی کردیم آشکار شود مدیریت و استقلال ایشان بود که بعد از رحلت امام(ره) تا پایان عمرشان ادامه داشت. ایشان بعد از فوت حاج آقا مصطفی به شدت بیتابی می‌کردند اما کم کم خود را بازیافته تا جایی که بعد از درگذشت حاج احمدآقا در مقام یک زن قدرتمند دیگران را دلداری می‌دادند.
رزاق کریمی اشاره کرد: خوشبختانه خانواده و اطرافیان امام(ره) در این پروژه همکاری کردند و تنها یک نفر از اعضای این خانواده به آن پرداخت نشده بود که من در جشنواره سینما حقیقت اعلام کردم که به خاطر غیبت ایشان فیلم من ناقص است. ایشان خانم طباطبایی همسر حاج احمد آقا بودند که بعدها به تیم پیوستند و در جهت تکمیل فیلم کمک بسزایی کردند.
کریمی‌راد درباره لحظه‌های تاثیرگذار فیلم نیز گفت: این مستند برای من لحظه های تکان دهنده زیاد داشت اما رابطه ویژه خانم با پسر بزرگشان برای من به شدت تاثیرگذار بود به همین خاطر لحظاتی که به فوت مرحوم مصطفی پرداخته می شود و بیاناتی که همسر حضرت امام(ره) بعد از رحلت ایشان ابراز می‌کنند برای من لحظات ویژه فیلم است. گویا آقا مصطفی برای خانم بیشتر از فرزند بود و ایشان را به چشم حامی می‌بینند.
رزاق کریمی نیز در پایان گفت: من هیچوقت نه به آینده فکر می کنم نه گذشته. به همین خاطر الان نمی دانم پروژه بعدی من چه خواهد بود. همیشه دوست داشتم به من پیشنهاد شود و حق انتخاب داشته باشم. در کار خودم نه به شخصیت فکر می‌کنم نه مدیوم. اگر پیشنهادی مطرح شود که دغدغه من باشد در هر فرمتی و با هر موضوعی که باشد برایش تمام انرژی و وقتم را می گذارم.
گفتنی است این ویژه برنامه به همت فیلم‌نت و با همکاری سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به منظور معرفی فیلم ها تا ۹ بهمن‌ماه در پردیس سینمایی ملت برگزار می شود.
