«ابراهیم داروغه‌زاده» در آخرین گفت‌وگوی خود درباره سی و ششمین جشنواره فیلم فجر از دستاورد فرهنگی مهم جشنواره امسال، رضایت از داوری‌ها، توضیح درباره تصمیم‌سازی‌ها و حواشی این دوره جشنواره صحبت کرد.
«ابراهیم داروغه‌زاده» در ابتدای سخنان خود دربرنامه «ققنوس» ضمن تبریک به همه فیلمسازانی که توانستند در سال ۹۶ فیلم بسازند، فیلمسازانی که فیلمشان در جشنواره امسال انتخاب شد، فیلمسازانی که اثرشان کاندیدا شد و آنها که سیمرغ جشنواره را به دست آوردند، گفت: واقعیت این است که جشنواره فجر را نباید منحصر به برندگان کرد. این جشن سینمای ایران در ایام جشن انقلاب است و همه از این فضا بهره‌مند می‌شوند. برای ما این مهم است که بتوانیم ارتباط بهتر و بیشتری بین سینما و مخاطب برگزار کنیم که به نظرم از این منظر جشنواره امسال خوب بود. ضمن آن که همه رسانه‌ها و نیز سازمان صداوسیما کمک کردند تا این فضا را در سطح کل کشور به وجود بیاید.
دبیر سی و ششمین جشنواره فیلم فجر با اشاره به استقبال بالای مخاطب در جشنواره امسال گفت: امسال ضریب اشغال سالن‌ها بالا بود و صددرصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت. همچنین تعداد سانس‌های فوق‌العاده نسبت به گذشته با افزایش روبه‌رو شد و از اولین سانس روز اول جشنواره برای سانس‌های فوق‌العاده با صف تماشاگر روبه‌رو شدیم که این فضا در در استان‌ها هم وجود داشت. ما امسال بخش مسابقه داشتیم و بخش‌های جنبی نداشتیم در شرایطی که ۲۵ فیلم جشنواره متنوع و باکیفیت خوب بودند و تنوع موضوعی و جغرافیایی فیلم‌ها کل کشور و حتی فراتر از مرزها را در برمی‌گرفت.
او با اشاره به برپایی موفق جشنواره در استان‌ها گفت: در بخش استانی ما امور را بیشتر از قبل به ادارات کل ارشاد استان‌ها واگذار کردیم و مدیران ارشاد استان‌ها به عنوان دبیر استانی جشنواره فجر توانستند ظرفیت‌های استانی ر ا در خدمت جشنواره قرار بدهند.
داروغه‌زاده درباره شائبه محافظه‌کاری و کم‌حاشیه بودن جشنواره از آغاز تا کنون اظهار داشت: ما دوست داشتیم اتفاقی که برای فیلم‌ها می‌افتد، خوب باشد و جشنواره باشکوه و گسترده برگزار شود ضمن آن که میزان مخاطب جشنواره افزایش یابد. ما هر کاری می‌شد کرد تا جشنواره از این منظر پرسروصدا باشد انجام دادیم.
او در مقابل پرسش اکبر نبوی درباره تعریف جشنواره محافظه‌کارانه گفت: واقعیت این است که جشنواره فیلم فجر متعلق به اهالی سینماست و دولت مجری آن است. چیزی جلوی تولیدات سینمایی نیست. فیلم‌های سینمایی توسط گروهی از اهالی سینما انتخاب می‌شوند، هیات انتخاب، خود بروبچه های سینما هستند و داوران هم از اهالی سینما هستند و فیلم‌ها را داوری می‌کنند. محافظه‌کاری زمانی معنا می‌یابد که ما آرا را دست‌کاری کنیم و یا کاری کنیم فیلم‌هایی به لحاظ مضمونی وارد جشنواره نشوند یا داوری نشوند… ما به عنوان برگزارکننده جشنواره چنین نگاهی نداشتیم و هیچ فیلمی نبود که به‌خاطر مضمون یا ممیزی وارد جشنواره نشود. در مورد مضمون و محتوا همه داوران نظر داشتند اما جشنواره از داوران نخواسته بود به یک مضمون توجه کنند و به آن یکی نه. ما ترکیبی برای داوری نگذاشته بودیم که به حرف ما گوش دهند. داوران همه افراد حرفه‌ای و باسابقه بودند و در این سینما آبرو داشتند ضمن آن که این ترکیب، ترکیبی بود که اصولا به سفارش‌ها – اگر هم سفارشی می‌شد- توجه نداشت که این از نقاط قوت انتخاب ما بود چرا که ما سعی کردیم داورانی انتخاب کنیم که مورد قبول جامعه سینمایی باشند.
داروغه‌زاده اظهار داشت: ممکن است مثلا مضمون یک فیلم برای آقای صدرعاملی مهم بوده باشد و برای داور دیگر نه اما این بدان معنا نبوده که اجزای فیلم‌ها به‌خاطر مضمون داوری نشوند. یادداشت‌هایشان هست. برخی فیلم‌ها دو بار بازبینی شدند، آنها جزوه داشتند و کامنت‌ها و ارزیابی‌هایشان را در دو هفته زمانی که در اختیار داشتند، ثبت می‌کردند.
او درباره غیبت کمال تبریزی در جلسات اولیه داوری گفت: ما داوری را زودتر از شروع جشنواره آغاز کردیم و کمال تبریزی که تمام فیلم‌ها را در شورای پروانه نمایش دیده بود، دو روز دیرتر آمد و داوری، دو سه روز قبل از پایان جشنواره تمام شد.
داروغه‌زاده در بخشی دیگر از برنامه «ققنوس» درباره ایده «اکبر نبوی» در باب لزوم ایجاد کارگاه‌های تخصصی و سمینار پیرامون جشنواره و به عنوان مثال بزرگداشت‌های جشنواره برای ایجاد فضای فرهنگی کارآمد، گفت: ما به این رویکرد فکر کردیم اما پیش‌بینی ما این بود که چون در ایام جشنواره همه سینماگران و رسانه‌ها درگیر متن جشنواره هستند ممکن است شأن برپایی اینگونه برنامه‌های جنبی رعایت نشود و این اتفاق نیفتد. امروزه میزان تکثر فضای رسانه‌ای نسبت به دو دهه پیش متفاوت است. رسانه‌ها خیلی به نفس مخاطب نزدیک‌اند و حتی نقدهای سینمایی هم مثل گذشته نیستند. البته می‌توان برای آینده جشنواره فکرهایی در این زمینه انجام داد و نمی‌گویم امکان‌پذیر نیست.
او در ادامه درباره چگونگی نمایش فیلم‌های کوتاه، انیمیشن و مستند در جشنواره امسال و حواشی آن گفت: این تصمیم‌ها بعد از جلسات متعدد شورای سیاستگذاری جشنواره که امسال هم خیلی فعال بود دو سه ماه قبل از جشنواره و قبل از انتشار آئین‌نامه و مقررات جشنواره اتخاذ شد. ما یک بخش اصلی در همه ادوار جشنواره داریم که تقریبا ثابت است و بخش اصلی جشنواره فیلم فجر، رقابت فیلم‌های داستانی است که این بخش کم‌ترین تغییرات را داشته است و شاکله آن حفظ شده است، اما درباره بخش‌های مستند، انیمیشن و کوتاه هر ساله تغییراتی را شاهد بوده‌ایم که این بیشتر به‌خاطر اختلاف نظری است که بین سینماگران این حوزه‌ها وجود دارد. حاصل گفتگوها، مباحثات ومجادله‌ها هر سال به یک تصمیم منجر می‌شود و بستگی به این دارد که گفتگوها به چه سمتی گرایش می‌یابد. امسال ما با این مواجه شدیم که تهیه‌کنندگان سینمایی می‌گفتند گروه‌های فیلمسازی فیلم کوتاه، مستند و انیمیشن، جشنواره مستقل بین‌المللی دارند و جشنواره فیلم فجر تنها جشنواره‌ای است که به سینمای داستانی می‌پردازد. حتی پیشنهاد اهالی سینمای داستانی این بود که فیلم‌اولی‌ها یا فیلم‌های هنرتجربه در بخش جنبی جشنواره باشد، اولویت بیشتری دارد و فجر باید سینمای داستانی را برجسته کنند.
او اظهار داشت: به این نکته باید دقت کرد که زمانی جشنواره سینماحقیقت وجود نداشت و جشنواره فجر برای سینمای مستند یک فرصت مهم بود اما امروزه اینگونه نیست. از سوی دیگر ما با دوستان سینمای مستند که صحبت می‌کردیم آنها معتقد بودند که سینمای مستند حتما باید در جشنواره فجر حضور داشته باشد چون به نفع دیده شدن این سینماست. با اهالی سینمای کوتاه که صحبت کردیم به شکل فعلی رسیدیم که راضی‌کننده بود اما در حوزه مستند سه گزینه داشتیم؛ یکی این که به روال سال‌های گذشته همان فیلم‌های سینماحقیقت در سالن رسانه‌ها اکران شوند و بهترین‌شان سیمرغ بگیرد اما رسانه‌ها عقیده داشتند که چرا ما باید ۱۰ فیلم از فیلم‌هایی که یک ماه قبل از جشنواره در سینماحقیقت دیده‌ایم باردیگر ببینم. گزینه دیگر این بود که فیلم‌های بلند مستند سینمایی به فجر راه یابند که نمایش داده نشده باشند و این تازگی وجود داشته باشد و مثل دیگر فیلم‌های فجر، برای آنها هم رونمایی اتفاق بیفتد که تحلیل این بود که این فرآیند به تضعیف جشنواره سینماحقیقت می‌انجامد چرا که اگر کسی فجر برایش مهم شود فیلمش را به سینماحقیقت ندهد.
او گفت: هر تصمیمی بخواهیم درباره جشنواره فیلم فجر بگیریم در مرحله تصمیم‌سازی نمی‌تواند فارغ از نگاه خود سینماگران سینمای داستانی، مستند، کوتاه، انیمیشن و البته اهالی رسانه باشد. درباره شرکت فیلم‌های کوتاه، مستند و انیمیشن در جشنواره گزینه‌های مختلفی بود و ما باید به یک تصمیم می‌رسیدیم. در بخش مستند، پیشنهاد رقابت دو مستند با سایر فیلم‌ها در بخش اصلی، پیشنهاد دوستان ما در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود و آنها معتقد بودند که شاید از این طریق، اتفاق بهتر و بیشتر دیده شدن سینمای مستند رخ بدهد. درست است که مستندها در داوری جشنواره فیلم فجر نامزد نشدند اما این اتفاق انصافا افتاد و مستندها در سالن رسانه‌ها و سالن‌های مردمی به خوبی دیده شدند. حتی در آرای مردمی دو فیلم مستند ما در میانه جدول بودند و این نشان می‌دهد که مردم فیلم‌های مستند امسال را دیده‌اند واز این فیلم‌ها، خوششان آمده است. این تجربه‌ای مثبت بود و ما باید بعد از پایان این دوره جشنواره درباره نتایج این تصمیم صحبت کنیم.
داروغه‌زاده گفت: ما به عنوان بخشی از سازمان سینمایی حتما بایستی کاری کنیم که جشنواره فیلم فجر در خدمت کلیت سینما باشد و بدون مشورت نمی‌توانیم به تصمیم‌سازی درستی برسیم.
دبیر سی و ششمین جشنواره فیلم فجر درباره نمایش یک فیلم انیمیشن در بخش اصلی جشنواره و حاشیه‌هایی که بر سر نامزد نشدن و برگزیده نشدن این انیمیشن رخ داد، اظهار داشت: امسال فقط یک فیلم سینمایی انیمیشن برای شرکت در بخش مسابقه جشنواره ثبت‌نام کرده بود و ما دو راه داشتیم. یا می‌گفتیم با این که هیأت انتخاب از این فیلم خوشش آمده، اما به دلیل این که فیلم انیمیشن دیگری نداریم، نمی‌توانیم این فیلم را در جشنواره بپذیریم و یک تجربه هم این بود که بگوییم برای این که پله اول را برداریم، این فیلم در بخش اصلی رقابت کند ولو این که سیمرغ نگیرد. نیت ما این بود که «فیلشاه» در بخش اصلی دیده شود و اگر ۵ انیمیشن داشتیم، حتما یک بخش برای انیمیشن‌های جشنواره اختصاص می‌دادیم ولی ما فقط یک فیلم داشتیم. این فیلم در همه سینماهای مردمی نمایش داده شد و حتی در بخش «سیمرغ و پروانه‌ها» اکران شد و با استقبال روبه‌رو شد. این انیمیشن توانست تصور عمومی از انیمیشن‌ها را تغییر دهد و در تغییر نظر پخش‌کننده‌ها و سینماداران هم اثر بگذارد.
داروغه‌زاده با این وجود اظهار داشت: من باید بگویم در داوری نهایی قصور داشتم. از آنجا که هیات داوران با حجم بالای فیلم‌های خوب در این دوره روبه‌رو شده بودند، شب آخر به من گفتند که شما می‌توانید جایزه ویژه هیأت داوران را به انیمیشن «فیلشاه» و سینمای مستند بدهید اما من چون به آئین‌نامه پایبند بودم و اهدای جایزه ویژه دبیر را عدول از آئین‌نامه می‌دانستم، این پیشنهاد را نپذیرفتم و الان پشیمانم. داوران معتقد بودند ما در جشنواره سینماحقیقت جایزه ویژه دبیر داریم و در جشنواره‌های معتبر دنیا هم این جایزه اهدا می‌شود. اگر این اتفاق می‌افتاد این همه حساسیت ایجاد نمی‌شد و شاید بایستی من حتما این کار را می‌کردم.
او درباره رضایت‌اش از داوری سی و ششمین جشنواره فیلم فجر اظهار داشت: ما سعی کردیم داوران از بدنه سینما باشند و استقلال رأی‌شان حفظ شود و به همین دلیل از داوری‌ها راضی هستم. به نظرم بهتر است این اصل که داور هر نظری داشت، به آن احترام بگذاریم رعایت شود. باید حرمت داوری‌ها حفظ شود.
او اظهار داشت: باید توجه کنیم که امسال نسبت به سال گذشته نقدها علیه داوری جشنواره فیلم فجر کم‌تر بود. باید بگویم بهترین داوری‌ها انجام شد. اینها بهترین داوران بودند و زحمت کشیدند ضمن آن که خیلی‌ها که اعتراض می‌کنند، حاضر نیستند داوری در جشنواره فیلم فجر را (شاید به خاطر همین حواشی و حساسیت‌ها) بپذیرند.
داروغه‌زاده در واکنش به محافظه‌کار خواندن خودش از سوی برخی جریانات گفت: دبیری جشنواره فیلم فجر و داوری در این جشنواره، هر دو پرریسک و پرحاشیه هستند. چگونه می‌توان جشنواره را دبیری کرد و داوری کرد و محافظه‌کار بود!؟ متاسفانه این فضای فرهنگی که باید رعایت شود و نشده سبب می‌شود سینماگران بزرگ بگویند چرا باید آبروی خودمان را برای داوری بگذاریم و بی محابا مورد نقد قرار بگیریم؟
دبیر سی و ششمین جشنواره فیلم فجر در ادامه برنامه ققنوس ضمن اشاره به این که جشنواره امسال قاعده شرکت رسانه‌های دارای مجوز و تخصصی سینمایی را رعایت کرده و حتی رسانه‌های منتقد جهت ایجاد هیجان مثبت برای جشنواره مفید بودند از همه اهالی رسانه تشکر کرد و گفت: امسال مثل گذشته شاهد ایجاد فضا علیه فیلم‌ها در سالن سینمای رسانه نبودیم و از بروبچه‌های رسانه ممنونم و معتقدم که کمک آنها به سینمای ایران و جشنواره فیلم فجر موثرتر از این‌هاست…
او گفت: من خوشحال بودم در جشنواره فجر فیلم‌های برجسته سینمای دفاع مقدس روی پرده رفتند و تا روز آخر در بین فیلم‌های منتخب مردمی حضور داشتند. خوشحال کننده است جوان‌هایی که جنگ را ندیده‌اند وقتی «تنگه ابوقریب» را دیدند، اشک ریختند و حماسه‌سازان دفاع مقدس و سازندگان فیلم را تشویق کردند. اینها آورده‌های فرهنگی مهم جشنواره امسال هستند.
داروغه‌زاده در پایان برنامه ققنوس گفت: من باردیگر از مستندسازان و سازندگان انیمیشن «فیلشاه» عذرخواهی می‌کنم و شاید اگر یک لحظه درست تصمیم گرفته بودم و به پیشنهاد داوران، جایزه ویژه دبیر را به این آثار اهدا می‌کردم، بخشی از حواشی به وجود نمی‌آمد.
