سینمای مستند به عنوان بخش مهمی از اعتبار جهانی سینمای ایران، چند سالی است برای حضور در جشنواره فیلم فجر با مشکلاتی مواجه است. گروهی می‌گویند سال سینمای مستند ایران با جشنواره سینماحقیقت آغاز می‌شود، بنابراین فیلم‌ها در جشنواره سینماحقیقت رونمایی می‌شوند و خبرنگارها و منتقدان دو ماه بعد از جشنواره سینماحقیقت برای دیدن و نقد فیلم‌های مستند انگیزه‌ای ندارند، چون خیلی از همین فیلم‌ها را در سینماحقیقت دیده‌اند و درباره‌شان نوشته‌اند… عدهای می‌گویند جشنواره فیلم فجر برای فیلم‌های سینمای داستانی طراحی شده و حضور فیلم‌های مستند در حاشیه جشنواره فیلم فجر، شأن فیلم‌های مستند را پایین می‌آورد و بهتر است مستندسازها در جشنواره تخصصی خودشان درجه یک باشند تا اینکه در جشنواره فیلم فجر درجه دو حاضر شوند. عدهای دیگر می‌گویند باکس فیلم‌های مستند جای باکس فیلم‌های داستانی را محدود می‌کند و…
این نقدها را سال‌هاست از بسیاری از اهالی سینما و مدیران و خبرنگاران می‌شنوم. با این حال سینمای مستند با هر دست و پا زدنی هر سال حضورش را در جشنواره فیلم فجر حفظ کرده و متأسفانه هر سال با سیاست و سلیقه‌ای جدید و شتاب‌زده مواجه شده است؛ یک سال، یازده فیلم مستند در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر برای کسب سیمرغ رقابت می‌کنند، یک سال چهار فیلم به مسابقه می‌رسد، یک سال رقابت سینمای مستند و داستانی در یک پکیج قرار می‌گیرد و دست آخر داوران می‌گویند ما اصلن فیلم‌های مستند را ندیدیم و… یک سال یک سیمرغ به این بخش تعلق می‌گیرد، یک سال دو سیمرغ… یک سال دیگر جایزه دستاورد فنی هم به جوایز این بخش اضافه می‌شود و یک سال دیگر، شکل سیمرغ این بخش عوض می‌شود.
یادمان باشد در همه جای دنیا سینمای مستند سینمای کم‌مخاطب‌تر وکم‌هیاهوتری است. نه شلوغی سلبریتی‌ها در آن می‌گنجد، نه فلش دوربین هواداران در آن برق می‌زند و نه کسی برای شخصیت‌های فیلم‌هایش غش و ضعف می‌کند.
سینمای مستند سینمای فروش نیست. با احترام به فیلم‌های پرفروش سینمای مستند، باید بگویم شاخص خوب و بد بودن فیلم‌های مستند، فروش و شلوغی سالن‌ها نیست. نگذاریم با مهم جلوه دادن فروش وشلوغی سالن‌ها درسینمای مستند، بلایی که این روزها گریبان سینمای داستانی را گرفته، گریبان سینمای مستند را هم بگیرد .
سینمای مستند باید در جشنواره فیلم فجر وجود داشته باشد. حتا اگر سالن‌های نمایش فیلم‌ها خلوت و خالی باشد. حتا اگر به جای ده نقد یک نقد علمی درباره این فیلم‌ها نوشته شود.
جشنواره فیلم فجر باید در کنار سینمای محترم داستانی ایران به حضور سینمای فرهیخته، معترض و دغدغه‌مند مستند افتخار کند و این بخش را به عنوان قسمتی از اعتبار خود به بهترین نحو برگزار کند. مقایسه جشنواره فجر با جشنواره‌های بزرگ دنیا که بخش مستند دارند، هدف من نیست. چون همه می‌دانیم که جشنواره فجر مختصاتی کاملن بومی دارد. جشنواره فجر فقط یک جشنواره نیست، یک رویداد بزرگ سینمایی ملی است که جایگاه بسیاری از فیلم‌ها را به درست یا غلط در اکران سال بعد مشخص می‌کند و سینمای مستند به عنوان بخشی از بدنه‌ی اکران سینمای هنر و تجربه نباید از این رویداد حذف شود. جشنواره فجر باید به حضور مستندسازها غره باشد و این فرصت را مغتنم بشمارد و آیین نامه‌ی این بخش را هر سال دچار تحولات شتاب‌زده نکند.
*معین کریم‌الدینی- مستندساز
