دبیر سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر گفت: جشنواره فیلم فجر در سی‌نهمین دوره تبدیل به یک آیین برای سینما ایران شده و نمی‌شود به چشم یک رخداد به آن نگاه کرد چرا که تقویم سینما در جشنواره فجر ورق می‌خورد…
به گزارش ستاد اطلاع رسانی جشنواره فیلم فجر، «سید محمدمهدی طباطبایی‌نژاد» دبیر سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در گفت‌وگوی برخط با کیوان کثیریان از صفحه خانه هنرمندان با عنوان «چون و چراهای جشنواره فیلم فجر» در ابتدا با اشاره به شیوه برگزاری این رویداد گفت: ما از حدود آبان ماه یا کمی قبل از آن، بحث برگزاری جشنواره را شروع کردیم و تصور ما این بود که برگزاری جشنواره در بهمن و روال سابق کار دشواری بود.
*متن خبر تعطیلی جشنواره را آماده کرده بودیم…
دبیر جشنواره سی و نهم ادامه داد: همه گزینه‌ها را بررسی کردیم و از نظر برخی برگزار نشدن جشنواره راحت‌ترین کار بود. ما هم می‌توانستیم این گزینه را انتخاب و از آن دفاع کنیم. گزینه بعدی برگزاری جشنواره در بهار ۱۴۰۰ بود. در بهار معذوریت‌هایی داشتیم؛ زیرا از ۲۵ فروردین سال آینده، ماه رمضان آغاز می‌شود تا ۲۵ اردیبهشت ادامه دارد که برگزاری در این زمان امکان‌پذیر نبود. قبل از این تاریخ، در ۱۴ روز تعطیلات عید فرصت داوری از ما گرفته می‌شد و عملا با چالش بزرگی مواجه می‌شدیم.
او افزود: اگر جشنواره به بعد از ۲۵ اردیبهشت موکول می‌شد، «انتخابات ریاست جمهوری» جشنواره را تحت‌الشعاع قرار می‌داد و این فرصت مناسبی نبود. اواخر خرداد و مرداد هم فاصله تا جشنواره بعدی کوتاه می‌شد و برگزاری دو جشنواره در یک سال منطقی نبود. از طرفی برگزاری جشنواره به شکل عادی ممکن نبود زیرا اجازه نمایش در سینما وجود نداشت. ما حتی متن خبر تعطیلی جشنواره را برای شورای سیاستگذاری آماده کرده بودیم و برای اینکه عنوان تعطیلی مناسب نبود از عنوان تعویق استفاده کرده بودیم.
*جشنواره فجر آیین است؛ رخداد نیست…
طباطبایی‌نژاد گفت: ده‌ها جلسه تشکیل دادیم و آخرین جلسه ما با حضور فعالان حوزه سلامت و دوستان خانه سینما برگزار شد. من تقریبا با همه بزرگان سینما تماس گرفتم. آقای شاهسواری مدیرعامل خانه سینما هم دعوت بود و ساعت‌ها با چهره‌های شاخص سینما گفت‌وگو کردیم. آنچه که از این جلسات بیرون آمد، مبنی بر تعطیلی جشنواره نبود. اگرچه شکوه جشنواره به حضور مردمی است و اگر قرار باشد که جشنواره شکوه نداشته باشد چرا برگزار شود؟ اما نکته این است که جشنواره فیلم فجر در سی‌نهمین دوره تبدیل به یک آیین برای سینما ایران شده و نمی‌شود به چشم یک رخداد به آن نگاه کرد چرا که تقویم سینما در جشنواره فجر ورق می‌خورد… از سویی باید توجه داشت که انبوهی ازفیلم‌ها در شرایط دشوار کرونایی تولید شده‌اند و صاحبان و دست‌اندرکاران آثار توقعاتی دارند. از طرفی ما با این واقعیت رودررو بودیم که سینما به واسطه پاندمی کرونا آسیب جدی دیده و تعطیلی جشنواره به آن آسیب دیگری می‌زند. جمع‌بندی این شد که ما سه سطح را برای برگزاری درنظر بگیریم. ما با امید به اینکه از سطح اول عبور کنیم حداقلی را تعریف می‌کنیم و آن این است که جشنواره به منظور قدردانی از سینماگرانی که در شرایط کرونا فعال بودند در این شیوه حداقلی، وارد گود می‌شود و اعلام می‌کند که آثار سینماگران را می‌بیند و تلاششان را قدر می‌نهد.
دبیر جشنواره فیلم فجر با اشاره به ارزش و جایگاه جایزه جشنواره فیلم فجر گفت: جایزه دو معنا دارد، یکی ارزش مادی آن است و دیگری بحث قدردانی از فعالان سینما مطرح است. جایزه فجر قدردانی سینمای ایران از فعالان این سینماست. مبلغ ریالی جایزه ارزشی ندارد؛ بلکه ارزش واقعی در قدردانی سینما از کار هنرمند است.
او تصریح کرد: اگر شرایط فراهم بود و ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا این مجوز را صادر کرد، ما آثار جشنواره را در شرایط کنترل‌شده و محدود در برج میلاد و پردیس ملت با ۲۵ درصد ظرفیت با حضور فعالان واقعی حوزه رسانه، منتقدان و صاحبان آثار به نمایش خواهیم گذاشت. در واقع در شیوه اول فیلم‌ها فقط داوری می‌شوند و شیوه دوم با این هدف طراحی شده که آثار در معرض تماشای صاحبان اثر، منتقدان فعال و اصحاب رسانه قرار گیرد. شیوه سوم هم این است که اگر شرایط به گونه‌ای باشد که سینماها بازگشایی شوند، آثار با رعایت حداکثر پروتکل‌ها و افزایش تعداد سالن‌ها و ظرفیت ۲۰ درصدی، برای مردم به نمایش گذاشته شوند.
او درباره تعاملاتش در زمینه میزبانی جشنواره گفت: من با دوستانم در برج میلاد توافقات را انجام داده‌ام. احتمالا پردیس ملت را هم اضافه خواهیم کرد تا شیوه دوم را اجرا کنیم. اگر به شیوه سوم رسیدیم، در بخش سینمای مردمی با سمفا هماهنگی انجام داده‌ایم و اگر به نمایش مردمی برسیم، بلیت‌فروشی سری نداریم بلکه افراد می‌توانند بلیت هر فیلم را که می‌خواهند ببینند، تهیه کنند.
* اگر شرایط اجازه دهد، امیدوارم جشنواره شروعی قوی برای بازگشایی سینماها باشد…
طباطبایی‌نژاد در پاسخ به این سوال کیوان کثیریان که چقدر در تصمیم گرفته شده با مشورت ستاد ملی مبارزه با کرونا عمل کرده‌اید و چه میزان به بازگشایی سینماها امید دارید، عنوان کرد: سینماها در تهران تعطیل است و ممکن است تا زمان جشنواره بازگشایی شود. در تعاملی که با ستاد کرونا داشتیم، نگرانی‌هایی درخصوص فضای انتظار سینماها و ازدحام ورود در سینماها وجود دارد اما درمورد ظرفیت سینماها با توجه به فاصله‌گذاری نگرانی وجود ندارد. در روزهای آینده قراری با دکتر جهان‌پور روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دارم تا این بحث را جلو ببریم. امیدواریم سینماها بازگشایی شوند و جشنواره شروعی قوی برای اکران مجدد آثار و بازگشایی سینماها باشد. البته در حال حاضر نمی‌توانم اظهار نظر قطعی کنم.
او ادامه داد: ما برای هر سه شیوه برنامه‌ریزی کرده‌ایم. ۸۰ تا ۹۰ درصد امکان دارد شیوه دوم اتفاق بیفتد اما امکان اجرای شیوه سوم، ۵۰ درصد است که البته هنوز به ایجاد شرایط لازم برای تحقق این شیوه امیدواریم. البته بعید می‌دانم در وضعیت فعلی نمایش شهرستان داشته باشیم اما در ادامه براساس شرایط تصمیم‌گیری می‌شود.
*احترام به فعالان سینما در دوران کرونا با حذف هیأت انتخاب
دبیر جشنواره سی و نهم در ادامه این گفت‌وگوی اینترنتی درخصوص حذف هیأت انتخاب در این دوره جشنواره گفت: زمانی که بحث هیأت انتخاب مطرح شد، آماری در مورد فیلم‌هایی که واجد شرایط هستند گرفتیم و جمع‌بندی ما این بود که ما به بیش از ۴۰ فیلم نمی‌رسیم؛ البته این نکته را درنظر داشته باشید که تصمیم‌گیری مبنی بر برگزاری بیش از یک ماه زمان برد. گمان ما بیش از ۴۰ فیلم نبود. از بین ۱۱۰ فیلم ثبت‌نام شده شاید چیزی حدود ۵۰ فیلم واجد شرایط نباشند. در ضمن به نظر می‌رسد ۱۵ تا ۱۶ فیلم هم به جشنواره نرسند. در نهایت باید بگویم پیش از این هم جشنواره سابقه داوری بین ۳۰ تا ۴۰ فیلم را داشته است…
او افزود: حذف هیأت انتخاب از جشنواره امسال دو دلیل داشت. فکر می‌کردیم در شرایطی که این فیلم‌ها تولید شده‌اند شاید احترام ما به آثار با حذف هیأت انتخاب تجلی یابد. البته شاید این کار، داوری را سخت کند اما با حذف هیأت انتخاب خواستیم به فیلمساز و صاحبان آثار بگوییم که فیلم شما دیده می‌شود و در شرایط کرونایی به همه فعالانی که در فیلم‌ها هستند ادای احترام کنیم. دوم اینکه فکر می‌کردیم تعداد آثار زیاد نیست چرا که اعضای هیأت انتخاب جشنواره در سال‌های گذشته تعداد فیلم‌های بالاتری را جهت انتخاب بازبینی می‌کردند. البته امسال هم دوستان در هیأت داوران اگر هیچ ویژگی را در یک فیلم نبینند، آن فیلم از چرخه داوری خارج می‌شود.
*کار هیأت داوران در این دوره از هیأت انتخاب ادوار فجر سخت‌تر است
طباطبایی‌نژاد توضیح داد: برای داوری، امکان نمایش همه آثار متقاضی وجود ندارد. ما پس از تأیید آثار رسیده، فرصت ۲۰ روزهای به هیات داوری می‌دهیم و پس از بازبینی و اعلام نامزدها، در صورت اجرای شیوه دوم، نمایش آثار بر اساس آثاری خواهد بود که در رشته‌های مختلف از سوی داوران، نامزد دریافت جایزه شده‌اند و این تعداد نمی‌تواند بیش از ۲۰ فیلم باشد. در واقع با این شیوه، هر فیلمی در جدول نامزدهای سیمرغ باشد، می‌تواند در جدول نمایش هم قرار بگیرد.
او ادامه داد: تعداد داوران سی و نهمین جشنواره فیلم فجر هفت نفر است که در این دوره، کار سخت‌تری نسبت به هیات انتخاب ادوار گذشته پیش رو دارند. در هیأت انتخاب اگر کلیت فیلمی قابل قبول نباشد حذف می‌شود اما در داوری، اجزای فیلم بررسی می‌شود.
* برای پذیرش فیلم‌های اکران شده در جشنواره‌های خارجی، با شورای سیاستگذاری جلسه می‌گذاریم
دبیر جشنواره سی‌ونهم در زمینه شرایط حضور فیلم‌هایی که نمایش بین‌المللی در جشنواره‌های خارجی داشته‌اند در این دوره جشنواره فجر عنوان کرد: در این زمینه دو دیدگاه مطرح است. یک این که جشنواره فیلم فجر، چون یک جشنواره ملی است به پریمیر بین‌المللی نیاز ندارد و اگر فیلمی در جشنواره خارجی باشد، اشکالی برای حضور در جشنواره ملی ندارد اما نظر متفاوتی هم وجود دارد که در این سال‌ها رعایت شده است. بر اساس این دیدگاه، جشنواره فجر اعتبار خود را از معرفی آثار دارد و فیلمی که طی یک سال در مورد آن حرف زده شده و در رویدادهای بین‌المللی بوده، بیشتر از سایر آثار به چشم می‌آید؛ این روی قضاوت‌ها اثر می‌گذارد و اظهارنظرها ممکن است تحت‌تأثیر حضور بین‌المللی قرار گیرد. براساس این نظر اگر فیلمی می‌خواهد در جشنواره ملی باشد بهتر است حضور بین‌المللی را به پس از جشنواره موکول کند.
طباطبایی‌نژاد گفت: من خود از طرفداران دیدگاه اول هستم و معتقدم جشنواره ملی آسیبی از نظر حضور فیلم در جشنواره بین‌المللی نمی‌بیند و چه بسا اگر فیلمی که در جشنواره‌های بین‌المللی مطرح شده و وارد جشنواره شود، جشنواره را جذاب‌تر می‌کند زیرا فیلمی به نمایش درمی‌آید که منتظر حضور آن هستیم.
او در ادامه با اشاره به چند مصداق گفت: بر این اساس فیلم «دشت خاموش» سال گذشته در جشنواره رد شد و طبق قوانین نمی‌تواند در جشنواره باشد. در مورد فیلم‌های «خط فرضی» و «تی‌تی» که ثبت‌نام کرده‌اند جمع‌بندی شورای سیاستگذاری مبنی بر پذیرفتن دیدگاه دوم بود. آقای شاهسواری نامه‌ای برای من فرستاد و اشاره کرد که با توجه به وجود شرایط کرونایی و این که در ابتدای سال در بین سینماگران نوعی عدم اطمینان نسبت به برگزاری جشنواره فیلم فجر وجود داشت، سازندگان آثار نسبت به حضور بین‌المللی ترغیب شدند. من در جلسه شورای سیاستگذاری جشنواره این موضوع را مطرح می‌کنم و قرار است که درخواست آقای شاهسواری بررسی شود. پیش‌تر هم یک بار در مورد فیلم «خون‌بازی» ساخته رخشان بنی‌اعتماد اتفاق افتاده است و این فیلم به دلیل حضور در جشنواره دیگر قبل از فجر، از قضاوت در بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی حذف شد و در دیگر بخش‌ها مورد قضاوت قرار گرفت.
*شرایط امسال ما را به این جمع‌بندی رساند / هیأت انتخاب از ارکان جشنواره فیلم فجر است
در بخش دیگری از این گفت‌وگو، دبیر جشنواره در پاسخ به سوال کیوان کثیریان در این زمینه که حذف هیأت انتخاب از جشنواره امسال، بر شرایط آینده جشنواره فیلم فجر اثر منفی نمی‌گذارد؟، بیان کرد: شرایط امسال ما را به این جمع‌بندی رسانده است و در سال آینده روال مانند گذشته خواهد بود زیرا هیأت انتخاب از ارکان جشنواره فیلم فجر است.
او با اشاره به برنامه‌های تدارک دیده شده در تلویزیون و وی‌اودی‌ها برای پوشش برنامه‌های جشنواره اظهار داشت: اگر در شیوه اول باقی بمانیم برنامه آیتمیکی که از سینما و آثار جشنواره بگوید و سی‌وهشت دوره را مرور کند، تدارک دیده شده که خود می‌تواند جذابیت ایجاد کند. البته در سال‌های گذشته هم مجموع مخاطبان آثار زیاد نبود و همه ایران را در بر نمی‌گرفت به طوری که جمع کثیری از طریق برنامه‌ها از سینمای ایران مطلع می‌شدند. در این دوره ما با پلتفرم‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم و پیشنهادهایی داشتند و برنامه‌هایشان را آغاز کرده‌اند. با یکی از پلتفرم‌ها به طور خاص صحبت کرده‌ایم که گفت‌وگوهایی با محوریت مرور سی و هشت دوره جشنواره و صاحبان فیلم‌های امسال ارائه دهند ضمن آن که تلویزیون هم برنامه‌هایی را تدارک دیده است.
طباطبایی‌نژاد در بخش دیگری از گفت‌وگو، درباره هزینه‌های جشنواره امسال گفت: حداکثر هزینه پیش‌بینی شده برای هر سه شیوه برپایی زیر پنج میلیارد تومان است و اگر هر کدام از شیوه‌ها حذف شود، قاعدتا هزینه درنظر گرفته شده کاهش می‌یابد.
او افزود: در مورد افزایش زمان جشنواره تصمیمی نگرفته‌ایم و جشنواره ۱۲ تا ۲۲ بهمن برگزار می‌شود. تلاش ما به برگزاری جشنواره به معنای کامل است اما اینکه آیا این امکان‌پذیر است یا نه به تایید ستاد کرونا وابسته است و ما هم با شرایط پیش می‌رویم. هر سالن سینمایی اگر از رعایت پروتکل‌ها تخلف کند بلافاصله پلمپ می‌شود، پس نظارت وجود دارد.
او گفت: ما جلسات متعددی با وزارت کشور و ستاد کرونا در مورد تغییر سطح و بازگشایی سینماها داریم تا به شرایط مطلوب برسیم اما اگر شرایط سلامت در کشور این امکان را فراهم نکند ما بخشی از آیین را به جا آورده‌ایم و آثار فقط داوری می‌شوند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم این توصیه را داشتند که رویدادهای فرهنگی تعطیل نشود و بهترین گزینه برای برپایی رویداد را انتخاب کنیم زیرا بخشی از این موضوع برپایی خود رویداد است و بخشی هم تاثیر این رویدادها در جامعه بزرگ فرهنگی است. تلاش ما این است که جشنواره‌ای که موتور محرک سینما بوده نقش خود را ایفا کند و این چراغ را روشن نگه دارد.
* مستند شاخصی از سبد سیمرغ جا نماند
طباطبایی‌نژاد با اشاره به انتخاب آثار کوتاه و مستند از دو جشنواره سینماحقیقت و فیلم کوتاه تهران توضیح داد: روال همیشه جشنواره در این چند سال این بود که فیلم‌های کوتاه فجر از برگزیدگان جشنواره فیلم کوتاه تهران و خانه سینما باشند. این موضوع امسال به دلیل برگزار نشدن جشن سینما به جشنواره فیلم کوتاه تهران محدود شد. در مورد مستند اینطور نبود و مستندهای بلند خود ثبت‌نام می‌کردند و مستقلا هیات انتخاب داشت. از طرفی من با افزایش سیمرغ مستند مخالف هستم زیرا معتقدم اتفاقی که برای فیلم مستند می‌افتد باید برای فیلم کوتاه و حتی پویانمایی هم بیفتد. حتی نسبت فیلم کوتاه به معنای داستانی با جشنواره فجر نزدیک‌تر از مستند است. ضمن اینکه جشنواره حقیقت رویداد درجه یکی در آسیا است و می‌تواند به عنوان جشنواره‌ای که تأییدیه آن برای ما اعتبار دارد درنظر گرفته شود. این جدایی برای من معنا نداشت که ما در فیلم کوتاه ثبت نام نداریم و از جشنواره‌های دیگر استفاده می‌کنیم اما در مورد جشنواره سینما حقیقت این روند را ندارد.
او افزود: اگر قرار است که فیلم‌های مستند مستقل انتخاب شوند، فیلم‌های کوتاه هم باید مستقل انتخاب شوند. اگر قرار باشد در جشنواره فیلم کوتاه را خود انتخاب کنیم چیزی نزدیک به ۷۰۰ فیلم ثبت‌نام می‌کنند، بررسی این آثار کار بسیاری می‌برد و آیا این منطقی است که ۷۰۰ فیلم برای یک سیمرغ بررسی شوند؟ در بخش مستند هم ۱۲۰ فیلم به طور میانگین ثبت‌نام می‌کردند برای یک سیمرغ! ما امسال هیات انتخاب نداشتیم و چرا باید در مستند هیات انتخاب داشته باشیم؟! البته اگر مستندی به زمان جشنواره حقیقت نرسیده بود و در قواره آثار دیگر بود، می‌توانست ثبت‌نام کند و من به عنوان دبیر این آثار را بررسی می‌کردم و می‌توانست در جشنواره باشد. کمااینکه یک اثر هم به این شیوه حضور پیدا کرد. البته اگرچه جشنواره فیلم کوتاه تهران، سینماحقیقت و فجر مستقل هستند اما مکمل یک‌دیگر هم هستند. بسیاری از جشنواره‌های دنیا هم این کار را می‌کنند. این سه جشنواره در فاصله زمانی سه ماهه برگزار می‌شوند و ما نمی‌توانیم این فرصت را در اختیار هیأت‌انتخاب بگذاریم که این تعداد اثر را بررسی کند. گمان نمی‌کنم فیلم مستند شاخصی از سبد سیمرغ جا مانده باشد.
دبیر جشنواره در پایان این گفت‌وگو تأکید کرد: من معتقدم آنچه در متن فراخوان آمده قابل تغییر نیست و خواهش من از هیأت داوران این است که حتما به یک گزینه واحد برسند. البته من طرفدار این نظرم که جایزه فنی فقط یکی باشد اما سال‌ها است که این بحث در شورای سیاستگذاری جشنواره مطرح می‌شود که صنوف سینما این توقع را از جشنواره فجر دارند و جشنواره توانایی ایستادگی دربرابر این توقع را ندارند. صنوف می‌خواهند در جشنواره فجر دیده شوند و حق هم دارند به همین دلیل من سال گذشته که رأی‌گیری شد به داوری همه بخش‌ها رای دادم. یکی از مهم‌ترین وظیفه یک مدیر فرهنگی اقناع جامعه ذی‌نفعان است. ما همه تلاش لازم برای برگزاری حداکثری را انجام می‌دهیم.
