مرور جشنواره فیلم فجر در ادوار مختلف، نشان می‌دهد این رویداد با نمایش آثار تولید شده در هر سال، به‌نوعی بازتاب‌دهنده سایه‌روشن‌های اجتماعی بوده است..
به گزارش ستاد اطلاع‌رسانی جشنواره فیلم فجر، فیلمسازان با نگاه‌ها و سبک‌های گوناگون از نسل‌های مختلف، بارها معضلات و آسیب‌های اجتماعی را دستمایه درام سینمایی خود قرار داده‌اند و آثار پرمخاطب و مهمی را خلق کرده‌اند. در این زمینه باید توجه داشت پرداختن به سایه‌روشن‌های اجتماعی ضمن آن که می‌تواند یک حرکت همراه با تعهد و نگاه تیزبین هنرمندانه قلمداد شود، برای رعایت ساختار درام سینمایی یک لازمه است و از سویی، می‌تواند از بعد هشداردهندگی مورد توجه قرار بگیرد. به عبارتی دیگر، آنچه سینما و سینماگر از هر آسیب و برش تلخ اجتماعی در قاب تصویر روایت می‌کند، قابل تعمیم به کل جامعه نیست اما قطعا می‌تواند هشداری برای بخش پالایش شده جامعه باشد چرا که با خوش‌بینی مفرط و نمایش یک جامعه خالی از اشکال، نه برای سینما و مخاطبانش اتفاق مثبتی رخ خواهد داد و نه هیچ مشکلی حل خواهد شد.
در زندگی آدمی لحظاتی هست که صدای فریادت در گلو خفه می‌شود و بی هیچ راه پس و پیشی در میان انبوهی از مشکلات گرفتار می‌مانی. مدام از خود می‌پرسی که کدام چاره و راه‌حلی می‌تواند تو را از این تنگنای فشار رها سازد تا به‌سان پرنده‌ای سبکبال به پرواز درآیی، اما چاره‌ای پیدا نمی‌کنی و هر لحظه بیشتر از قبل در باتلاق درد فرو می‌روی. ناگهان می‌بینی در کارزار مشکلات یک‌تنه در مقابل اطرافیانت می‌جنگی. نبردی که برنده و بازنده ندارد و تنها غنیمتش تنش، دلخستگی و اضطراب است…حالا دیگر نفسی برای ادامه جنگ نداری، پس سپر بر زمین می‌اندازی، فرار را بر قرار ترجیح می‌دهی، کوله بارت را می‌بندی و قدم در جاده‌ای ناشناخته می‌گذاری. راه پر پیچ و خم و بی‌انتهایی که از همان قدم اول راهزنان بر تو یورش می‌آورند و دوباره نبرد دیگری را آغاز می‌کنی.
همواره همین بوده، فرار از مشکلات تو را با مسائل جدی‌تری مواجه می‌کند. اما مقاومت و ایستادگی دربرابر مصیبت هم کار هر کسی نیست. به‌خصوص وقتی که این مشکلات در دوران جوانی و کم‌تجربگی‌ات پیش بیاید. آن هم در مقابل خانواده که همواره گمان می‌بردی سنگربان تو در مقابل حمله‌های زندگی هستند. اما متوجه می‌شوی که همین خانواده در مقابلت قد علم کرده است و به تو اجازه رهایی نمی‌دهند.
کم تجربگی، تربیت نادرست، فشار اطرافیان، هیجانی ناگهانی و…، همه از عواملی هستد که می‌تواند یک نوجوان را به فرار کردن از خانه متعاقد کنند. «فراری شدن» این روزها یکی از معضلات اجتماعی است که در سطح جامعه با آن مواجه هستیم. به خصوص درخانواده‌هایی که میان مادر، پدر و فرزند صمیمیتی وجود ندارد و امکان معاشرت و گفت و گو برای فرزند فراهم نیست. در زمانی که نوجوان خواسته‌هایی علیه ارزش‌های خانوادگی‌اش دارد و با والدینی غیر منعطف رو به رو است، تصمیم به فرار کردن از خانه می‌گیرد و با این تصمیم نادرست خود و خانواده‌اش را گرفتار مشکلات بزرگ‌تر و پیچیده‌تر می‌کند. اتفاقی که به خصوص در جوامع مرد سالار شاهد آن هستیم.
یکی از بهترین و مهم‌ترین تریبون‌هایی که می‌تواند در این زمینه اطلاع‌رسانی کند و بازدارنده نوجوان از فرار شود و به او راه حل نشان دهد، سینما است. به طور معمول نوجوانان به سینما علاقه ویژه‌ای دارند و فیلم‌ها را دنبال می‌کنند. ساختن فیلمی که مشکلات آن‌ها را به تصویر می‌کشد و عواقب فرار کردن را پیش چشمشان می‌آورد، در حل این معضل می‌تواند بسیار مفید و کمک‌کننده باشد. هم برای خود نوجوان و هم برای خانواده او تا به مادر و پدر راه و رسم گفت‌و‌گو با فرزند و درک کردن او را بیاموزد.
جشنواره فیلم فجر نیز در طول دوران برگزاری خود هیچ‌گاه از این چالش غافل نشده و پذیرای فیلم‌های مختلف با مضمون فرار بوده است. تا شاید با فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی از طریق این جشنواره که مهم‌ترین رویداد سینمای ایران است، کمی از وخامت اوضاع کاسته شود و دانش خانواده‌ها و فرزندان در این خصوص افزایش یابد.
دختر
«دختر» به کارگردانی رضا میرکریمی با بازی فرهاد اصلانی و ماهور الوند در سی و چهارمین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد و در هفت بخش «بهترین فیلم»، «بهترین کارگردانی»، «بهترین موسیقی متن»، «بهتریم فیلمنامه»، «بهترین فیلمبرداری»، «بهتریم بازیگر نقش مکمل زن» و «بهترین بازیگر نقش اول مرد» توانست کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین شود. این فیلم قصه ستاره است که قصد سفر به تهران برای شرکت در جشن خداحافظی با دوستش را دارد. او تصمیم می‌گیرد بدون اجازه خانواده سوار هواپیما شود و به تهران برود. در این فیلم شاهد تقابل یک دختر جوان با خانواده سنتی خود هستیم که علی‌رغم این که مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه گرفته و عاقل و بالغ است. باز هم با دخالت‌های بی‌رویه خانواده رو‌به‌رو است که او را محدود می‌کند. ستاره داستان هم می‌خواهد به هر قیمتی که شده این طناب نامرئی را از دور خود بگشاید.
فراری
«فراری» را علیرضا داوودنژاد کارگردانی کرده و در سی و پنجمین دوره از جشنواره فجر اکران شده است. ترلان پروانه و مصطفی تنابنده ایفاگر نقش‌های اصلی این اثر سینمایی هستند.
این فیلم توانست توجه مردم و منتقدان را به سوی خود جلب کند و در هشت بخش کاندیدای دریافت جایزه شد و درنهایت توانست برای کامبوزیا پرتوی در بخش «بهترین فیلمنامه»، محسن تنابنده در بخش «بهترین بازیگر نقش اول مرد» و پرویز آبنار در بخش «بهترین صدابرداری» سیمرغ بلورین به ارمغان بیاورد. جایزه ویژه هیئت داوران آن دوره نیز به این فیلم رسید. «oفراری»، داستان دختری شهرستانی است که به دلیل شرط‌بندی با دوستش از خانه فرار کرده و به تهران می‌آید تا با ماشین فراری چند میلیاردی عکس یادگاری بگیرد و در این حین با یک راننده تاکسی آشنا می‌شود. در فیلم «فراری» تاثیرات فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای بر نوجوانان بررسی شده و آسیب‌شناسی و روانشناسی شده است. دختر شهرستانی این فیلم به هر قیمتی که شده می‌خواهد به تهران برسد تا با فراری عکس یادگاری بگیرد و به وصال پسری که پیش‌تر تنها یک‌بار او را دیده بود، برسد.
چهارراه استانبول
«چهار راه استانبول» فیلمی به کارگردانی مصطفی کیایی است که در سی و ششمین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد. محسن کیایی، بهرام رادان و ماهور الوند از جمله بازیگران این اثر سینمایی هستند. این فیلم نیز در پنج بخش «بهترین بازیگر نقش اول زن»، «بهترین بازیگر نقش مکمل مرد»، «بهترین بازیگر نقش مکمل زن»، «بهترین چهره‌پردازی» و «بهترین جلوه‌های ویژه بصری» کاندیدای دریافت جایزه شد و توانست سیمرغ بلورین را برای سحر دولتشاهی در بخش «بهترین بازیگر نقش مکمل زن» و فرید ناصر فصیحی در بخش «بهترین جلوه‌های ویژه بصری» به ارمغان بیاورد. در «چهارراه استانبول» پدر لادن مخالف ازدواج او با پسری است که دوستش دارد. لادن هم بعد از درگیری با پدر از خانه فرار می‌کند و در ساختمان پلاسکو که در حال سوختن است گیر می‌کند.
درواقع در این فیلم معضل «فراری شدن» در قالب داستان خانواده‌ای سنتی با دختری سرکش روایت شده است که به هر قیمتی که شده می‌خواهد خواسته خودش را عملی کند.
مالاریا
«مالاریا» به کارگردانی پرویز شهبازی با بازی ساغر قناعت، ساعد سهیلی، آذرخش فراهانی و آزاده نامداری در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر اکران شد. این فیلم واکنش متفاوت منتقدان را برانگیخت و آذرخش فراهانی در بخش «بهترین بازیگر نقش مکمل مرد» نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد.
«مالاریا» فیلمی با محوریت جوانان است که هویت خود را نمی‌شناسند و به دنبال گرفتن سهم خود از اجتماع هستند. آن‌ها از خانه‌هایشان در شهرستان فرار کرده‌اند و حالا در تهران با موقعیت‌های عجیبی رو به رو می‌شوند. این فیلم نیز ماجراهایی که پس از فرار پیش پای دو شخصیت اصلی قرار می‌گیرد را روایت می‌کند.
بوتیک
فیلم «بوتیک» به کارگردانی حمید نعمت‌الله و بازی گلشیفته فراهانی و محمد رضا گلزار نیز با موضوع دختران فراری در بیست و دومین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد و توانست مورد تحسین مردم و منتقدان قراربگیرد و برنده سیمرغ بلورین در بخش بهترین کارگردانی اول شود. در «بوتیک» گلشیفته فراهانی را با قامت اتی می‌بینیم که سهم خود را از خانه‌ای اجاره‌ای که با دوستانش در آن زندگی می‌کرده نپرداخته و صاحب‌خانه قصد بیرون کردن او را دارد. جهانگیر جوانی که در بوتیک کار می‌کند مبلغ مورد نیاز اتی را فراهم می‌کند. اما اتی با آن مبلغ تصمیم به فرار به خارج از کشور می‌گیرد.در این فیلم نیز به معضلات تنها زندگی کردن و فرار دختر جوان و تلاش برای مهاجرت پرداخته شده است.
نگین
«نگین»، فیلمی به کارگردانی و نویسندگی اصغر هاشمی و تهیه‌کنندگی ایرج تقی‌پور، در بیستمین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد. گلچهره سجادیه، مهناز افشار، بهناز جعفری، مهدی احمدی، مهرانه مهین ترابی، گلاره عباسی و…. از جمله بازیگران این اثر سینمایی هستند. آذر در زندان مطلع می‌شود که دختر نوجوانش نگین از خانه فرار کرده است. او از یکی از دوستانش بنام ندا که قبلاً هم بندش بوده تقاضای کمک می‌کند تا دخترش را پیدا کند و او را به خانه برگرداند. آذر برای نجات دخترش از زندان فرار می‌کند و با کمک ندا به دنبال نگین می‌رود. اما اثری از او نمی‌یابد سرانجام به وسیله نشانه‌ای که به خانه‌های فساد می‌رسد درمی‌یابد که نگین به همراه چند دختر دیگر به شیخ‌نشین‌های خلیج فارس فروخته شده‌اند و قرار است به زودی به آنجا فرستاده شوند. آذر و ندا به موقع به فرودگاه می‌رسند. ولی با چند مرد عرب که محافظان دختران هستند روبرو می‌شوند. آذر یکی از مردها را با استفاده از اسلحه‌اش به قتل می‌رساند و همزمان پلیس، آذر را هدف گلوله قرار می‌دهد.
مرهم
«مرهم» به کارگردانی علیرضا داوودنژاد با بازی طناز طباطبایی، احترام حبیبیان و رضا داوودنژاد در بیست و نهمین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد. داستان «مرهم» درباره دختر جوانی به نام مریم است که از سخت‌گیری‌ها و قید و بندهای خانواده به تنگ آمده و پس از درگیری‌ها و کشمکش‌های بی‌پایان با خانواده خود، خانه را ترک می‌کند. از دیگر فیلم‌هایی که به موضوع «فرار» پرداخته‌اند، می‌توان به فیلم «بانو کوچک» به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده اشاره کرد که در بیستمین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد.
ملیکا نصیری
