«انتشار اولین عکس از فیلمِ …/ رونمایی در جشنواره فیلم فجر»، «پوستر فیلمِ … در آستانه جشنواره فیلم فجر رونمایی شد»، «رونمایی از گریم متفاوت بازیگر فیلمِ …» و «نسخه نهایی فیلمِ … تحویل دبیرخانه جشنواره فیلم فجر شد»؛ تنها بخشی از تیترهای سینمایی این روزهاست. این در حالی است که تا یک ماه و نیم پیش و زمانی که تعداد جانباختگان کرونا به حدود ۵۰۰ نفر در روز رسیده بود، کمتر کسی تصور می‌کرد امسال بتوان جشنواره فیلم فجر را برگزار کرد. حالا خوشبختانه تعداد جانباختگان دو رقمی شده، سینماها بازگشایی شده‌اند و رونق به اخبار سینمای ایران بازگشته است. البته اینکه رونق به خود سینما هم باز گردد، در گروی بهبود شرایط کرونایی و اکران فیلم‌های جذاب در سینماهاست و موضوع این گزارش نیست. در این گزارش به بررسی مختصر کیفیت و کمیت سی و نهمین جشنواره فیلم فجر می‌پردازیم.
* داوری مستقیم فیلم‌ها
تا سال گذشته، ابتدا هیأت انتخاب فیلم‌های متقاضی و پذیرفته‌شده در جشنواره فجر را تماشا می‌کرد، سپس فیلم‌های منتخب برای داوران، اهالی رسانه و مردم به نمایش در می‌آمد و سرانجام بهترین فیلم انتخاب می‌‌شد. اما حالا هیأت انتخاب از این فرآیند حذف شده است و 7 داور جشنواره شامل محمد احسانی، ساره بیات، مرتضی پورصمدی، بهرام توکلی، نیما جاویدی، سیدجمال ساداتیان و مصطفی کیایی، همه 62 فیلم حاضر در جشنواره را می‌بینند و داوری می‌کنند.
ظاهراً «نبود هیأت انتخاب با استقبال مواجه شده و حتی برخی این پیشنهاد را داده‌اند که در سال‌های بعد هم که شرایط عادی میشود، فیلم‌ها بدون هیأت انتخاب به جشنواره بیایند و داوری شوند.» هر چند که درباره ترکیب هیأت داوران اظهارات ضد و نقیضی انجام گرفته است، برخی حضور چهره‌های کاملاً سینمایی را به فال نیک گرفته‌اند و برخی هم به تجربه اندک برخی اعضای هیأت داوران در حوزه سینما خرده گرفته‌اند.
* تنوع مطلوب فیلم‌ها
110 فیلم متقاضی شرکت در جشنواره بودند که فرم ثبت نام را پر کردند اما ۴۸ فیلم از حضور در جشنواره باز ماندند که پذیرفته‌نشدن اغلب آن‌ها به دلیل دارابودن پروانه نمایش ویدئویی بود. اکنون 62 فیلم در جشنواره حضور دارند که از این تعداد، 23 فیلم، نخستین خروجی سینمایی کارگردانان هستند که اصطلاحاً به آن‌ها فیلم‌اولی می‌گویند.
در این دوره تنوع مطلوبی در گونه (ژانر) فیلم‌های دیده میشود و اینطور نیست که آثار در مضامین اجتماعی خلاصه شوند. به عنوان نمونه، «آفتاب نیمه شب»، «منصور»، «مهران»، «پدری» و «یدو» را در گونه سینمای انقلاب و دفاع مقدس داریم. «آهنگ دو نفره»، «بابا سیبیلو»، «بام بالا»، «بچه گرگ‌های دره سیب»، «بچه‌های طوفان»، «بعد از اتفاق» و «پسر دلفینی» جزء سینمای کودک هستند و «چپ، راست»، «شیشلیک» و «طبقه یک و نیم» را می‌توان در دسته فیلم‌های کمدی قرار داد. «اتوموبیل»، «بیآبان»، «شیرجه بزرگ» و «زالاوا» هم در دسته فیلم‌های معمایی و ترسناک قرار می‌گیرند.
* سهم بالای فیلم‌اولی‌ها
«آهو» به کارگردانی هوشنگ گلمکانی و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی، «بابا سیبیلو» به کارگردانی ادوین خاچیکیان و تهیه‌کنندگی احمد احمدی، «بعد از اتفاق» به کارگردانی پوریا حیدری اوره و تهیه‌کنندگی شهاب حسینی، «بیآبان» به کارگردانی مهرداد کورش‌نیا و تهیه کنندگی علی محمد قاسمی، «پسر دلفینی» به کارگردانی محمد خیراندیش و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی، «تارا» به کارگردانی کاوه قهرمان و تهیه‌کنندگی سیدغلامرضا موسوی، «حرف آخر» به کارگردانی ابراهیم شفیعی و تهیه‌کنندگی علی شاه حاتمی، «حکم تجدید نظر» به کارگردانی محمدامین کریم‌پور و تهیه‌کنندگی رضا کریمی، «خانه ماهرخ» به کارگردانی شهرام ابراهیمی و تهیه کنندگی محمدرضا محمدی، «خط فرضی» به کارگردانی فرنوش صمدی و تهیه‌کنندگی علی مصفا، «خورشید آن ماه» به کارگردانی ستاره اسکندری و تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی، «روزی روزگاری آبادان» به کارگردانی حمیدرضا آذرنگ و تهیه‌کنندگی علی اوجی و عبداله اسکندری، «زاوالا» به کارگردانی ارسلان امیری و تهیه‌کنندگی روح‌اله و سمیرا برادری، «سیاه باز» به کارگردانی حمید همتی و تهیه‌کنندگی علی قائم‌مقامی، «طبقه یک نیم» به کارگردانی نوید اسماعیلی و تهیه‌کنندگی غلامرضا آزادی، «گل به خودی» به کارگردانی احمد تجری و تهیه‌کنندگی علی قائم مقامی، «لاک‌پشت و حلزون» به کارگردانی رضا حماسی و تهیه‌کنندگی هوشنگ نورالهی، «لیپار» به کارگردانی حسین ریگی و تهیه‌کنندگی سعید خانی، «مامان» به کارگردانی آرش انیسی و تهیه‌کنندگی مجید برزگر، «پدری» به کارگردانی حسین دارابی و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفاه، «نارگیل» به کارگردانی داوود اطیابی و تهیه‌کنندگی ابراهیم عامریان، «نیلگون» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده و تهیه‌کنندگی ایرج محمدی و «ورود و خروج ممنوع» به کارگردانی امید آقایی و تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته، 23 فیلم‌اولی سی و نهمین جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شوند.
* پرکارترین‌ها
در جشنواره امسال، جمشید هاشم‌پور بازیگر ۷۶ ساله سینمای ایران با ۶ فیلم «برای مرجان»، «گیج‌گاه»، «راند چهارم»، «روز ششم»، «شیشلیک» و «لب‌خط» پرکارترین بازیگر مرد جشنواره است تا ثابت کند همچنان دود از کنده بلند میشود. رتبه دوم هم در اختیار همایون ارشادی ۷۳ ساله است که در ۵ فیلم «حکم تجدیدنظر»، «روز ششم»، «زدوبند»، «نیلگون» و «شاه‌ماهی» ایفای نقش کرده است.
در میان بانوان سینمای ایران و در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، ۳ بازیگر با ۳ فیلم پرکارترین محسوب می‌شوند: بهناز جعفری با فیلم‌های «شهربانو»، «سه روز و سه قتل» و «لیپار»؛ گلاره عباسی با فیلم‌های «ابلق»، «بعد از اتفاق» و «شهربانو» و نسیم ادبی با فیلم‌های «بیآبان»، « گل به خودی» و «لب‌خط».
* چگونگی تماشای فیلم‌ها
در حال حاضر و به دلیل شیوع ویروس کرونا، امکان نمایش عمومی فیلم‌ها وجود ندارد. اما این به معنای منتفی‌بودن این امکان نیست. چنانچه دبیر سی و نهمین جشنواره فیلم فجر هم گفته است: «اگر شرایط کرونایی اجازه داد و به وضعیت ایمن رسیدیم، عموم مردم هم با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی می‌توانند فیلم‌ها را ببینند.»
درباره این موضوع، روابط عمومی جشنواره بیشتر توضیح داده است: «چون جشنواره دیرتر آغاز شده است و تکلیف نمایش فیلم‌ها برای رسانه مشخص نیست، ثبت‌نامی نداشته‌ایم اما پیش‌بینی شرایط را کرده‌ا‌یم و بر اساس ثبت‌نام‌های گذشته و عملکرد سال‌های گذشته، اگر اجازه اکران رسانه‌ای به ما داده شود، با کمک خود رسانه‌ها اسامی را دریافت و اقدام می‌کنیم.»
* بازگشت به «میلاد» و «حذف چارسو»
زمان نمایش فیلم‌ها بعد از ظهر است و به نحوی برنامه‌ریزی میشود که تا پیش از ساعت 21 (منع آمد و شد) مخاطبان به منزل برسند. تعداد نمایش فیلم‌ها هم بستگی به تعداد آثاری دارد که داوران برای نامزدی سیمرغ انتخاب می‌کنند ولی به احتمال زیاد، هر روز 2 فیلم سینمایی نمایش داده میشود.
امسال مستندهای سینمایی هم در جشنواره حضور دارند و خبر جدید اینکه علاوه بر فهرست قبلی، با پیشنهاد رئیس مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، 9 فیلم مستند به تعداد فیلم‌هایی که داوران دیده بودند، اضافه شد که عمده این فیلم‌ها در حوزه مقابله با کرونا و کارآفرینی است.
هر سال فیلم ها در پردیس سینمایی ملت و چارسو به نمایش در می آمد، اما امسال به دلیل اینکه سالن های چارسو در مرکز خرید واقع شده اند، این گزینه حذف شده و برج میلاد به جای آن اضافه شده است.
* برپا بودن نشستهای رسانه‌ای
میزبان اصلی (مقر جشنواره) به احتمال فراوان برج میلاد است و نشستهای رسانه‌ای فیلم‌ها در این مکان برگزار خواهد شد که همچون سال گذشته، نشست‌ها حضوری ـ به صورت محدود ـ است و به صورت آنلاین هم پخش میشود. امسال البته پردیس سینمایی چارسو در جشنواره حضور ندارد و پردیس ملت جای آن را گرفته است.
ستاد ملی کرونا مجوز استفاده از حداکثر ۵۰ درصد سینماها را داده است اما گفته میشود تعداد سهمیه‌های اعطایی به هر رسانه سختگیرانه‌تر از این میزان است.
* ماراتن تماشای فیلم‌ها
داوران جشنواره از روز 22 دی‌ماه شروع به دیدن فیلم‌ها کرده‌اند و به طور متوسط روزی ۴ فیلم می‌بینند، بنابراین می‌توان انتظار داشت تماشای فیلم‌ها توسط داوران تا روز چهارشنبه ۸ بهمن‌ماه به پایان برسد. بنابراین جشنواره در موعد مقرر برگزار میشود و برگزیدگان ۲۷ سیمرغ روز ۲۲ بهمن اعلام خواهند شد.
حامی مالی جشنواره هنوز انتخاب نشده است و برگزارکنندگان در حال مذاکره با حامیان مالی جشنواره هستند. همچنین برای رفت‌وآمد خبرنگاران به مقر جشنواره، رایزنی‌هایی با تاکسی‌های اینترنتی انجام می‌گیرد تا مانند سال گذشته، این خدمت با تخفیف به اهالی رسانه عرضه شود.
منبع: فارس
