پوستر سی و نهمین جشنواره فیلم فجر اثر «طاها ذاکر» و «رضا تقی‌پور» رونمایی شد.
* ذاکر: این یکی از کلاسیک‌ترین کارهایی است که طراحی کرده‌ام/ مهم‌ترین مسئله این است که باید هویتی برای جشنواره بسازیم/ طراحی پوسترفجر، پرریسک است
طاها ذاکر طراح پوستر، گرافیک و مدیر هنری جشنواره فیلم فجر در گفتوگو با ستاد اطلاع‌رسانی سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر گفت: ماهیت گرافیک در طول تاریخ همواره دستخوش تغییر بوده است و امروز هم به خاطر سرعت بالای زندگی و اطلاعات دچار تغییرات سریع‌تر و گسترده‌تری شده است.
وی ادامه داد: طراحی پوستر برای جشنواره، صرفاً یک طراحی پوستر نیست. در عین حال این پوستر باید قابلیت تبدیل‌شدن به موشن‌گرافی، تبدیل شدن به یک اثر حجمی، و یا قابلیت استفاده شدن در ابعاد افقی و عمودی را داشته باشد. در واقع باید در فضاسازی‌ها بتوان در اشکال مختلفی از این پوستر استفاده کرد. در نتیجه در طراحی محدودیت‌های فراوانی برای یک طراح وجود دارد.
این طراح پوستر و گرافیک با بیان این که صِرف فکر کردن به طراحی یک پوستر زیبا برای هر جشنواره‌ای شدنی نیست، گفت: مهم‌ترین مسئله در طراحی پوستر آن است که ما باید هویتی برای جشنواره بسازیم.
ذاکر درباره طراحی پوستر و هویت بصری جشنواره سی‌و‌نهم که با همکاری رضا تقی‌پور صورت گرفته است گفت: ما از ابتدا با این ایده پیش‌آمدیم که طرح سیمرغ را به عنوان مهم‌ترین نماد جشنواره حفظ کنیم. این نماد هم خاستگاه اسطوره‌ای دارد و هم از دل فرهنگ ایرانی بر آمده است. لاجرم ما درباره این سیمرغ تحقیقات بسیاری انجام دادیم.
وی تصریح کرد: سیمرغی که آقای «ابراهیم حقیقی» سال‌ها پیش برای لوگوی جشنواره طراحی کردند، برگرفته از یکی از تصویرسازی‌های آقای «رضا عباسی» برای شاهنامه است. ما در طول تاریخ سه مدل سیمرغ داشتیم. یک سیمرغ مربوط به دوره ساسانیان است که در واقع هیچ شباهتی به این سیمرغ ندارد. ما یک سیمرغ هم در شاهنامه داریم و سیمرغ دیگر در میان اشعار عطار هویدا می‌شود که شکل و شمایل دیگری دارد؛ هر چند در یکی از دوره‌های جشنواره از سیمرغ عطار در طراحی بصری جشنواره الهام گرفته شد.
مدیر هنری جشنواره فجر با بیان این که طراحی پوستر جشنواره فجر یکی از کلاسیک‌ترین آثاری است که تا کنون طراحی کرده‌ام، گفت: در طراحی نشان جشنواره از ابتدا سنگ بنا را بر تصویر خیالی سیمرغ شاهنامه گذاشته‌اند. ما در پروسه کاری خود باید برای این سیمرغ طراحی جدیدی قائل شویم که در واقع شکلی مدرن به خود بگیرد. اما امکان طراحی سیمرغ مدرن برای جشنواره فجر کمی سخت است. نگاه سیاستگذاران جشنواره به پوستر و گرافیک جشنواره نگاهی کلاسیک است و اساساً چنین تصاویری را می‌پسندند و این خود برای طراح محدودیت دیگری را به بار می‌آورد.
ذاکر ادامه داد: ما امسال مسئله‌ای به نام کرونا را هم داشتیم و ما باید به نحوی این مسئله را هم می‌دیدیم. ما به ایده نستعلیق به عنوان یکی از شاهکارهای نوشتاری که متعلق به ایرانی‌هاست رسیدیم و از این ایده برای طراحی پوستر جشنواره استفاده کردیم. این ایده، ایده جدیدی نیست. ما ده سال پیش هم با آقای تقی‌پور این ایده را اجرا کردیم اما امسال با تفاوت‌هایی سعی کردیم این ایده را به شکل دیگری اجرا کنیم.
او اظهار داشت: ما برای فهم فاصله‌ای که کرونا میان سینما و مخاطبانش به وجود آورده است از ماسک و نمادهایی از این دست استفاده نکردیم. ما با تکرار سه نقطه به عنوان نشانه‌ای از جای خالی در فضاهای مختلف پوستر سعی کردیم حس فضای خالی را به شکل متفاوت‌تری به مخاطب منتقل کنیم. از طرفی سیمرغ ما در میان یک قاب انتزاعی از دوربین قرار گرفته، انگار که دارد از این سیمرغ تصویربرداری می‌شود.
این طراح پوستر و گرافیک با بیان این که طراحی پوستر برای جشنواره کاری پر ریسک است، گفت: آدم‌های فراوانی منتظر هستند تا بعد از طراحی پوستر انتقادهایشان از ما را آغاز کنند. قانع‌کردن مدیران و سیاستگذاران و از سویی رسیدن به طرح و ایده‌ای فنی که مخاطب عام را درگیر کند کار سختی است. اما ما تلاش خود را کردیم که بتوانیم پوستری را طراحی کنیم که جدای از این که مورد پسند طیف‌های مختلف واقع شود، بتواند کارایی هم داشته باشد.
*تقی‌پور: طراحی بصری جشنواره در هر دوره ضرورت‌های خودش را دارد
رضا تقی‌پور دیگر گرافیست و طراح پوستر جشنواره فیلم فجر در گفتوگو با ستاد اطلاع‌رسانی سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر گفت: عنصر تصویری سیمرغ در جشنواره فیلم فجر به قدری جا افتاده، تثبیت شده و نوستالژیک است که ناخودآگاه طراح را به چهارچوب استفاده از طرح سیمرغ می‌کشاند و این ممکن است کار طراح را با مشکل مواجه کند.
او ادامه داد: اولین دغدغه طراح باید گریز از تکرار باشد. برای همین طراح باید کاملاً به تمام طرح‌هایی که در سال‌های گذشته با استفاده از سیمرغ زده شده است آشنا باشد و اگر آشنا نباشد باید برای گریز از تکرار همه این آثار را مشاهده کند تا بتواند اثر جدید و پویایی را خلق کند.
این طراح پوستر و گرافیک گفت: ما برای جشنواره فجر با یک پوستر صرف طرف نیستیم بلکه باید یک طراحی هویت بصری انجام بدهیم. طراحی بصری برای هر دوره ضرورت‌های خودش را دارد، چرا که باید بتواند زوایای مختلفی از محتوا و هویت جشنواره را به تصویر بکشد.
تقی پور با بیان این که حرکت در چهارچوب‌ها با استفاده از سیمرغ، ممکن است تا حدود زیادی دست طراح را ببندد، اضافه کرد: طراح می‌تواند از المان‌های بسیاری درباره سینما در طراحی هویت بصری جشنواره استفاده کند، اما هم‌نشینی آن با سیمرغ ممکن است کار بسیار دشواری باشد. به همین منظور در این دوره ما به خوشنویسی فکر کردیم.
وی با اشاره به این که ما ایده خوشنویسی را ده سال پیش هم انجام داده بودیم، گفت: ما آن طرح را چکش کاری کردیم و آن ایده را تکمیل و پخته کردیم. ایده ده سال قبل از سیاه مشقی که من برای «بسم‌الله» کاتاب جشنواره نوشتم آمد. در رفت و برگشتی که بین من و آقای ذاکر بود نزدیک به ۲۵ روز طول کشید که ما فرم سیمرغ را در بیاوریم.
این هنرمند خوشنویس درباره استفاده از خوشنویسی در گرافیک جشنواره امسال توضیح داد: خوشنویسی این اقبال و پویایی را دارد که هم از نظر محتوا و هم از لحاظ هم‌خوانی تصویری با یک هویت بصری جدید هم‌نشینی درستی داشته باشد. من با الهام از فرم سیاه مشق نویسی در نستعلیق که به نوعی تجمع چشم‌نواز حروف منحنی بر روی هم است و وجهی شاعرانه هم دارد این کار را پیش بردم. هنرمند خوشنویس به واسطه فرم بداهه لحظه خودش را ثبت می‌کند و من سعی کردم این حس را به واسطه سیاه‌مشق‌نویسی به اثر تزریق کنم. البته در خط نستعلیق به موازات بداهگی که هست باید در یک چارچوب مشخص حرکت کرد و من تماماً دستم به سمت چینش ریتمی می‌رفت که در سیاه‌مشق رایج است.
تقی‌پور گفت: تمام دغدغه و چالش من در اجرای خوشنویسی نستعلیق این اثر آن بود که وفادار به حروف نستعلیق بمانم، با آن سیاه‌مشق‌نویسی بکنم و در عین حال فرم را در بیاورم. استفاده تصویری از خط در دهه‌های اخیر بسیار زیاد شده است و من خودم تجارب مختلفی را با خط پشت سرگذاشتم. اما در این پروژه من تلاش کردم چارچوب خط را نشکنم. این که خط را در هر جهتی که فرم اجازه می‌دهد، بشکنیم کار را راحت می‌کند، اما من نمی‌خواستم آن کار راحت را انجام بدهم و تمام تلاشم این بود که وفادار به خوشنویسی باقی بمانم.
