به گزارش ستاد اطلاع رسانی جشنواره فیلم فجر، آیدا پناهنده متولد شهریور ماه ۱۳۵۸ دارای لیسانس فیلمبرداری سینما و فوق‌لیسانس سینما از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر تهران است. او که علاقمند به ادبیات بود، اولین داستان کوتاه‌اش به نام «آنا» را در شماره نهم مجله کارنامه در اسفندماه ۱۳۷۸ منتشر کرد. سپس در تیرماه ۱۳۸۲ و در شماره سی و پنجم مجله کارنامه داستان دیگری به نام «آخرین قربانی» را به چاپ رساند. یکی دیگر از داستان‌های کوتاه منتشر شدهٔ پناهنده در ماهنامه ادبی گلستانه مرداد ۱۳۸۴ به نام «زنانی که به سقف نگاه می‌کنند» بوده‌است.
پناهنده در کنار فعالیت ادبی، فعالیت‌های سینمایی خود را همزمان با تحصیل در دانشگاه با ساخت فیلم‌های کوتاه شانزده میلی‌متری آغاز کرد. «قوطی حلبی بازار»،«رمولوس» و «تاکسونومی» از جمله آثار کوتاهی هستند که پناهنده به عنوان اولین تجربیات خود در این عرصه ساخته است. در نهایت او با ساخت فیلم «آن دست‌ها» برندهٔ بهترین فیلم کوتاه در بخش «نگاه نو» جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در سال۱۳۸۴ شد. «روشنایی‌های شهر»، «تاج خروس» برندهٔ بهترین فیلم کوتاه داستانی خانه سینما و «گلدان‌های زمستانی» ازجمله آثاری هستند که در این مدت او ساخت.
آغاز مسیر موفقیت
آیدا پناهنده اولین فیلمنامه بلند داستانی خود را به‌طور مشترک با ارسلان امیری نوشت. این فیلمنامه در قالب یک فیلم بلند تلویزیونی در سال ۱۳۸۶ به نام «گمشده در تاریکی» به کارگردانی مازیار میری و تهیه‌کنندگی علیرضا رئیسیان ساخته شد. پناهنده سپس شروع به ساخت فیلم‌های بلند تلویزیونی کرد. او اولین فیلم بلند تلویزیونی خود را به نام «قصه داوود و قمری» ساخت. دومین فیلم تلویزیونی پناهنده به نام «آبروی از دست رفته آقای صادقی» ساخته شد و سومین فیلم تلویزیونی پناهنده به نام «از جنوب شرقی» محصول مرکز سیمای استان‌های تلویزیون تولید شد.او همچنین ساخت سه فیلم مستند «ایراندخت»، «خانه قمر خانم» و «برزخ» را در کارنامه خود دارد.
پناهنده ورود به سینمای بلند را با ساخت فیلم «ناهید» در سال ۱۳۹۳ به تهیه کنندگی بیژن امکانیان که محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود، آغاز کرد. این فیلم در شصت و هشتمین دوره جشنواره فیلم کن موفق به دریافت جایزه «آینده نویدبخش» در بخش نوعی نگاه شد و همچنین در سی و سومین جشنواره فیلم فجر کاندید بهترین فیلمنامه به‌طور مشترک با ارسلان امیری در بخش فیلم‌های اول شد. «ناهید» در زمستان ۲۰۱۵ در کشور فرانسه توسط کمپانی ممنتو فیلمز (Memento Films) پخش و همزمان در بیش از سی و دو کشور جهان اکران عمومی شد.
او پس از موفقیت‌های بین‌المللی «ناهید»، دومین فیلم سینمایی خود را به نام «اسرافیل» سال ۱۳۹۵ ساخت. فیلمنامه این فیلم هم همچون سایر آثار پناهنده به‌طور مشترک با ارسلان امیری نوشته شد. اولین اکران جهانی این فیلم در شصت و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم لندن BFI بود.
پناهنده چهارمین فیلم سینمایی خود را به نام «پاییز نیکایدوها» (The Nikaidos' Fall) در سال ۲۰۱۸ در کشور ژاپن ساخت. این فیلم که محصول مشترک ژاپن و هنگ کنگ است برای نخستین بار در پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم نارا در کشور ژاپن به عنوان فیلم افتتاحیه این رویداد و سپس در چهل و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم هنگ کنگ به نمایش درآمد.
تاثیر سینمای رخشان بنی اعتماد
پناهنده در بیشتر آثارش به موضوع زنان پرداخته و بارها درباره تاثیری که از سینمای رخشان بنی اعتماد گرفته، در مصاحبه‌هایش سخن گفته است.
او در گفت‌وگویی در این‌باره توضیح داده است که فعال اجتماعی و فعال حوزه زنان و آسیب‌های اجتماعی نیست، هرچند به این مسائل علاقه‌مند است و اغلب این مسائل به نوعی در آثارش بازتاب داشته‌اند. اما فراتر از اینها، علاقه او به ذهن و جان و درون زنان و مردان است.
پناهنده همچنین به عنوان یک فیلمساز مستقل معتقد است، فیلمساز مستقل اندیشه‌های خودش را دارد؛ جهان خودش را می‌سازد؛ تابع و دنباله‌رو نیست و برای خودش راهی جداگانه می‌سازد و جلو می‌رود. سینمای مستقل وامدار جایی نیست؛ بلندگوی اندیشه‌ای جز خود فیلمساز نیست و دستش هم در جیب خودش است.
او حالا در چهارمین گام بلند فیلمسازی خود فیلم «تی‌تی» را کارگردانی کرده است که فیلمنامه این اثر نیز با همراهی ارسلان امیری همسر پناهنده نوشته شده است و در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. در خلاصه داستان این فیلم آمده است: استادی که قصد دارد پایان نامه‌ای در مورد پایان جهان به اثبات برساند، با مادری عجیب و غریب که می‌خواهد لیاقت انسانیت را داشته باشد ملاقات می‌کند و … پارسا پیروزفر، الناز شاکردوست، هوتن شکیبا، سودابه جعفرنژاد، امیر حامد، مهدی فریضه، هیلدا کردبچه، رضا عموزاد، زینب شعبانی، هانیه کاظمی، مهرانه به‌نهاد و… فهرست بازیگران این اثر سینمایی را تشکیل می‌دهند.
سمیرا افتخاری
چهره‌نما | فیلمسازی با دغدغه‌های زنانه
