از جشنواره سی‌و دوم که جایزه هنروتجربه به جشنواره فیلم فجر اضافه شد، این جایزه به اشکال مختلف در جشنواره فجر حضور داشته است. عناوینی همچون جایزه کارگردانی اول یا نگاه نو جوایزی هستند که در آنها مولفه‌های تجربی و هنری وجه غالب دارد و این سیمرغ نیز می‌تواند نشانگر جایگاه درخور توجه این جنس از سینما در ویترین سینمای ایران باشد که برای تجربه‌های تازه و خلاقیت‌های بیشتر فضای خاصی را در نظر می‌گیرد.
به گزارش ستاد اطلاع‌رسانی جشنواره فیلم فجر، در حدود شش سالی که از تشکیل گروه هنرو تجربه می‌گذرد این سینما توانسته است نقش اثربخشی در نمایش آثار مستقل و جدی‌تر گرفتن سینمای هنری و تجربی ایفا کند. سینمای مستقل با تأکید بر جنس سینمای متفاوت و با برخورداری از مختصات بارز هنری و تجربی توانسته است در اکران فیلم‌های مستقل سهم مناسبی را به خود اختصاص دهد و ایده خود را جا بیاندازد. خوشبختانه امروز این سینما در جشنواره فجر تثبیت شده است تا جای رقابت بیشتر برای خلاقیت‌های تازه باز شود.
سینمای مستقل حاوی طیفی از شیوه‌های فیلمسازی است که هم تجاری و هم غیرتجاری هستند و در عین حال در محدوه‌ای خارج از نظام‌های توزیع و عرضه فیلم قرار دارد. این شیوه می‌تواند از سویی مانند تمامی گونه‌های فیلمسازی در سینما مورد حمایت قرار بگیرد و از سوی دیگر این قابلیت را دارد که خارج از حمایت‌های اقتصادی خارج از عرف ایدئولوژیک و فضای مسلط فیلمسازی کار خود را دنبال کند. اساسا جریان سینمای هنروتجربه درمقابل سینمای بدنه قرار ندارد بلکه به دنبال ایجاد فرصتی تازه برای شکل‌های هنری متفاوت در سینمای مستند و داستانی است تا کلیت سینمای ایران علاوه بر سرگرمی و گیشه در مسیر تجربه‌گرایی نیز فعال باشد. فرصت کشف روابط جدید میان متن سینمایی و مخاطب با تاکید بر دستورزبان سینما در این شیوه فیلمسازی غلبه دارد.
امسال در بین ۱۶ فیلمی که در طول جشنواره به نمایش درآمد آثاری وجود دارند که یا به سینمای هنر و تجربه تعلق دارند یا رگه‌های از این سینما در آنها به چشم می‌خورد.
فیلم «مامان» نخستین ساخته آرش انیسی فیلمی است که مولفه‌های هنروتجربه و سینمای مستقل را در خود دارد. از یک‌سو مجید بزرگر تهیه‌کننده این فیلم است که آثار او عمدتا دراین گروه سینمایی به نمایش درآمده‌اند، از طرف دیگر فیلم با بودجه محدود و بدون ستاره‌های سینمایی ساخته شده است. علاوه بر این، فیلم «مامان» یک فیلم شخصیت‌محور است که نمونه موفق دیگر این پیرنگ در فیلم «پرویز» برزگر دیده می‌شود که حدود سه سال روی پرده‌های سینماهای هنروتجربه قرار داشت. پیرنگ شخصیت‌محور شیوه‌ای است که کمتر در سال‌های اخیر مورد توجه و تاکید آثار سینمایی قرار گرفته است و بیشتر در سینمای هنری مورد توجه قرار می‌گیرد. کاراکتر اصلی فیلم «مامان» فعالانه با محیط بیرون و درون خانه درحال ستیز و جدال است و تمام آدم‌ها و وقایع حول محور شخصیت او شکل می‌گیرند. شیوه روایت‌پردازی، انتخاب بازیگر و کم‌هزینه بودن «مامان» ذهن ما را به سمت ویژگی‌های هنروتجربه در این فیلم جلب می‌کند.
فیلم «زالاوا» نخستین فیلم بلند سینمایی ارسلان امیری فیلمی با بهره‌گیری از باورهای عامه، افسانه و عناصری از ژانر سینمای وحشت است. رفتن به سراغ ژانر وحشت در سینمای ایران که کمتر به سراغ ژانرهای تازه می‌رود اتفاق تازه‌ای است. پیش از «زالاوا» فیلم «پوست» برادران ارک در این گونه سینمایی ساخته شد که در آن فیلم نیز عناصر سینمای موسوم به هنروتجربه وجه بارز داشت.
«زالاوا» بدون آنکه از بازیگران چهره بهره ببرد به دنبال خلق فضایی تازه است. از نظر بصری کارهای جالب توجهی در آن انجام شده است (از نورپردازی و فیلمبرداری گرفته تا ریتم فیلم) اما تولید فیلم خودنمایی نمی‌کند و بیشتر از آن قصه تازه و بازی‌‌های متفاوت فیلم باعث گیرایی و جذابیت آن می‌شود. این عناصر از «زالاوا» فیلمی از نوع هنروتجربه ساخته است.
«خط فرضی» به کارگردانی فرنوش صمدی فیلمی باحضور بازیگران مشهور و تولید برای سینمای جریان اصلی است اما این فیلم همزمان این قابلیت را دارد که در گروه سینمایی هنروتجربه اکران شود. هنروتجربه اساسا محدود به سینمای غیرتجاری نمی‌شود و حتی در مواقعی فیلم‌های به نمایش درآمده دراین گروه از فیلم‌های اکران آزاد گیشه موفق‌تری پیدا می‌کنند.
نخستین ساخته فرنوش صمدی سعی دارد تا واقعیت، فضا و مکان را به صورت یکپارچه نشان دهد و بر روابط روابط فضایی، موقعیت ملتهب، شخصیت‌ها و اشیا تاکید کند. در این موقعیت ایده سفر، جاده، ماموریت به شهرهای دیگر رفت‌وآمدهایی داستانی مناسبی پدید می‌آورد تا فیلم بتواند فضای زنانه را با درگیری خانوادگی و اخلاقی بیامیزد و داستان یک جمع خانوادگی را در نمای نزدیک به تصویر کشد.
فضای خلوت و شخصی، سابقه هنری فرنوش صمدی آن در سینمای کوتاه و دور شدن از کلیشه‌های مرسوم در روایت‌پردازی و انتخاب بازیگر از «خط فرضی» اثری ساخته است که می‌تواند رگه‌هایی از جنس سینمای هنروتجربه را از خود بروز دهد.
اگرچه در بین آثار حاضر در جشنواره ۳۹ آثاری چون «رمانتیسم عماد و طوبا» کاوه صباغ‌زاده، «روزی روزگاری آبادان» حمیدرضا آذرنگ و «روشن» روح‌الله حجازی حضور دارند که رگه‌هایی از جنس سینمای هنروتجربه در آنها به چشم می‌خورد اما هدف از تولید چنین آثاری اکران در سرگروه‌های سینمایی بوده است و کمتر فیلم‌هایی از جنس هنروتجربه محسوب می‌شوند.
کامبیز حضرتی
