سیدجمال ساداتیان ضمن پاسخ به برخی حواشی درباره داوری‌های جشنواره امسال، گفت: جشنواره سی و نهم عشق مردم به سینما را نشان داد و آنها از طریق «سمفا» هر فیلمی را دوست داشتند، دیدند…
* چرا برخی فیلم‌ها را دوبار دیدیدیم…
«سید جمال ساداتیان» داور بخش سودای سیمرغ سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر با حضور در برنامه «شهر فرنگ» شبکه خبر با موضوع تحلیل عملکرد هیأت داوران جشنواره روبه‌روی «حمیدرضا مدقق» قرار گرفت و به پرسش‌های او پاسخ داد. او در ابتدای سخنانش گفت: عرف بر این است که هر سال یک هیأت داوری و یک هیأت انتخاب داوریم. در ابتدا تصور می‌کردیم تعداد فیلم‌ها کم باشد. از طرفی فکر می‌کردیم که شیوع کرونا باعث شود که مسئولان اجازه برگزاری جشنواره را ندهند. بر همین اساس هیأتی انتخاب شد که هم کار داوری را انجام دهند و هم به نوعی کار هیأت انتخاب را. خوشبختانه تعداد فیلم‌ها بیشتر بودند اما گروه انتخاب شده باید فیلم‌ها را می‌دیدند وما عملا ما دو مسئولیت داشتیم.
او ادامه داد: ما باید فیلم‌ها را برای بخش مسابقه انتخاب می‌کردیم و گاه به دلیل تعدد فیلم‌هایی که دیده بودیم، ذهن‌مان خسته می‌شد و ممکن بود برخی موارد را از قلم بیاندازیم، به همین دلیل برخی فیلم‌ها را برای بار دوم دیدیم.
ساداتیان با اشاره به این که هر ۵۷ فیلم پذیرفته شده در جشنواره توسط داوران دیده شده است، گفت: برخی فیلم‌هایی که قرار است در بخش مسابقه باشند به لحاظ کیفی و روند قصه به این بخش می‌آیند اما در بخشی که قرار است اجزای فیلم مورد قضاوت قرار گیرند، نیاز به دقت بیشتر حس می‌شد و به همین دلیل، این دسته از فیلم‌ها را دوبار دیدیم.
*رقاقبتی برای همه سلایق/ مردم با استفاده از سمفا هر فیلمی که دوست داشتند، انتخاب کردند
او درخصوص اینکه چرا تعداد فیلم‌های بیشتری برای نمایش در جشنواره انتخاب نشدند، افزود: طبق عرف باید ۲۲ فیلم انتخاب شود. سال گذشته از ۱۰۰ فیلم ۲۲ فیلم و در واقع ۲۲ درصد از آثار انتخاب می‌شدند و اگر می‌خواستیم ۲۲ درصد از آثار را انتخاب کنیم باید ۱۱ فیلم انتخاب می‌کردیم. ما استانداردی را برای فیلم‌ها درنظر گرفتیم. در سال‌های گذشته، جشنواره فیلم‌هایی را به مردم معرفی می‌کرد و آنها مجبور به خرید سری بلیت بودند و برخی فیلم‌ها مورد پسند واقع نمی‌شد اما امسال مردم با استفاده از سمفا هر فیلمی که دوست داشتند، انتخاب کردند. ما سلایق مختلفی داریم و فکر کردیم که با این شرایط اگر فردی فیلمی را دوست نداشت حداقل برایش ناخوشایند نباشد. فیلترها را تنگ‌تر کردیم و فیلم‌های متوسط به بالا، به لحاظ تکنیکی و موضوعی ارزیابی و انتخاب شدند تا مردم با هر سلیقه‌ای، بتوانند فیلم دلخواه خود را بیابند و ببینند. از فیلم‌های نامزدنشده، از نطر کیفی، برخی از آثار فاصله نزدیک و برخی فاصله بیشتری با این ۱۶ فیلم داشتند. نقطه نظرهایی هم بین داورها وجود داشت اما این خروجی، جمع‌بندی نظر قاطع داوران بود.
*هیچ‌یک از ما روی نامزد شدن 16 فیلم اصرار نداشتیم…/ آزمون و خطای «حذف هیأت انتخاب» باید انجام می‌شد
این تهیه‌کننده سینما در پاسخ به این سوال که «آیا این درست است که یکی از داوران اصرار داشت که ۱۶ فیلم به عنوان نامزد حضور داشته باشند و بر این موضوع پافشاری می‌کرد؟»، گفت: مساله این بود که ما باید به چند فیلم با استاندارد مشخص می‌رسیم. و هیچ‌یک از ما روی نامزد شدن 16 فیلم اصرار نداشتیم.
ساداتیان با اشاره به حذف هیات انتخاب در این دوره جشنواره و آسیب‌هایش، گفت: دو نوع قضاوت کردن کار سختی است. بالاخره اگر با دو تفکر متفاوت آثار ارزیابی شوند، خروجی متفاوتی خواهد داشت و یا اگر هیأت انتخاب باشد، چون یک وظیفه مشخص برعهده آنها است، می‌توانند با دقت بیشتری این کار را انجام دهند، اما به هر حال در این زمینه هم باید آزمون و خطا انجام می‌شد…
*امسال در حوزه فنی شاهد رشد و جهش خوبی بودیم
داور جشنواره سی و نهم در پاسخ به این سوال که چرا در برخی رشته‌ها تعداد نامزدها بیشتر بودند و برخی کمتر، عنوان کرد: اگر در برخی رشته‌ها شش فیلم نامزد شدند، به این دلیل بود که در آن رشته، فاصله نزدیکی بین نامزدها وجود داشت. در مواردی مجبور شدیم که در عنوان‌هایی دیپلم افتخار هم بدهیم زیرا ارزیابی‌ها به‌هم نزدیک بودند. در برخی عنوان‌ها نمی‌شد کسی را حذف کرد زیرا کیفیت کار افراد به‌هم نزدیک بود و با گله‌گذاری‌هایی مواجه می‌شدیم. امسال در حوزه فنی شاهد رشد و جهش خوبی بودیم. یکی از اتفاقات خوب این دوره این بود که مثلا فیلمبرداری که سال گذشته برای یک فیلم جایزه گرفت، امسال با دو فیلم شاخص حضور داشت. اگر می‌خواستیم در کارگردانی و بهترین فیلم نامزدی را اضافه کنیم، باید چند فیلم نزدیک بهم را اضافه می‌کردیم و به همین دلیل آثاری را معرفی کردیم که فاصله بیشتری با سایر آثار داشتند.
* درباره نامزدها و جوایز بازیگری فجر۳۹
ساداتیان در ادامه درباره نامزدهای رشته بازیگری گفت: هدیه تهرانی، پرویز پرستویی، فاطمه معتمدآریا و ژاله صامتی بازی خوبی از خود ارائه دادند و منکر این نیستیم. آنها ستون سینما هستند و سال‌ها است که کار می‌کنند و ابتکار و خلاقیت دارند. در کنار این عزیزان دوستانی هم بودند که استعدادهای خود را برای اولین‌بار بروز می‌دادند. با اجازه آن بزرگواران فرصتی به کسانی داده شد که در فیلم‌های جدیدشان، جلب نظر کردند و دیده شدند. «ستاره پسیانی» متفاوت بود و تمام ظرفیت و خلاقیت خود را به کار گرفته بود. یا «رویا افشار» که بار فیلم خود را بر دوش گرفته بود. در مورد «رضا عطاران» باید بگویم که او اغلب در فیلم‌های کمیک به چشم آمده و این بار، در کاری جدی حضور داشت و از پس نقش خود برآمده بود. او خلاقیتی از خود بروز داد و بخشی از بار فیلم را با خود پیش برد. اگر می‌خواستیم بازیگرانی مانند «هوتن شکیبا» را نامزد کنیم، باید دیگران را حذف می‌کردیم، اما جا نداشتیم بیش از این تعداد معرفی کنیم. روی تک تک این مسائل بحث می‌کردیم و سعی کردیم در بدترین شرایط در هر رشته، حداقل پنج رأی داشته باشیم.
* روایت «مسعود نجفی» از پروسه دقیق رأی‌گیری مردمی
در بخشی از این برنامه، «مسعود نجفی» مدیر روابط عمومی جشنواره سی و نهم، در ارتباط برخط به سوالاتی درخصوص نحوه رأی‌گیری برای سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران پاسخ داد. او گفت: سال‌های گذشته در تعداد آرا تماشاگران ابهاماتی وجود داشت. امسال مدل رأی‌گیری تغییر کرد و ثبت رأی تماشاگران در سراسر کشور از طریق سمفا انجام شد. بر این اساس مشارکت بیشتر شد و سراسر کشور در این رأی گیری شرکت کردند. هر کسی به سینما می‌رفت بعد از تماشای فیلم کدی برای او ارسال می‌شد و به تعداد بلیت خریداری شده امکان رأی‌دادن برای او موجود بود که همین، درصد مشارکت را افزایش داد. برخی فیلم‌ها ۴۰ درصد بیننده داشتند که این آمار سال گذشته زیر پنج درصد بود.
او در پاسخ به این سوال که چرا در خبرها آمد که پنج درصد آرا غیر صحیح هستند، بیان کرد: از روز اول کسانی بودند که با الگوریتم‌های مشابه رأی دادند که در سیستم قابل تشخیص بود و تا ۱۲ شب ۲۱ بهمن تعداد آرا به حدود هزار رأی رسید اما رأی واقعی به صورت هوشمند تشخیص داده می‌شد. در جداولی هم که منتشر می‌کردیم در ستون آرا، تعداد آرای صحیح جداگانه منتشر می‌شد.
نجفی گفت: در رای‌های متشر شده در شب اختتامیه هم آرا صحیح و امتیازات را جدا اعلام کردیم. از روز اول با روش و الگوریتم‌های خودمان محاسبه کردیم و مجموع امتیازات هر رأی در تعداد ستاره‌های خود ضرب شد. امسال پنج مدل بود که تماشاگران با دیدن فیلم نظرات خود را ارسال می‌کردند. زمانی که سیستم الکترونیک است، می‌توان مجموع امتیازات را معرفی کرد. روز اول هم اعلام کردیم که اگر کسی ابهامی دارد مطرح کند و این قابل رهگیری و راستی‌آزمایی است.
نجفی همچنین افزود: این موضوع را که رأی یک فیلم به یکباره ۶۰۰ تا اضافه شد، پیگیری کردیم و به این نتیجه رسیدیم که نتیجه اعلام شده آرای صحیح است. چهار هزار رأی که خارج از سیستم ارسال شده بود، حذف شدند و رأی اعلام شده نهایی، آرای درست مردمی است. یکی از ویژگی‌های شفافیت در سیستم سمفا، این است که قابلیت بررسی جزئیات در آن وجود دارد و نمی‌توان به صورت کلی نکته‌ای را مطرح کرد. آی‌پی‌های این چهار هزار رأی که شب آخر اضافه شد و با ده یا بیست خط ارسال شده بودند، در اختیار تهیه‌کنندگان سه فیلم و مراجعی که باید رسیدگی کنند قرار داده خواهد شد. مراکزی هم که خواستار پیگیری باشد، این روند قابلیت راستی‌آزمایی دارد.
* «تلافی در داوری‌ها!» شایعه بود
در ادامه برنامه «شهرفرنگ»، ساداتیان با اشاره به شایعاتی درخصوص نارضایتی یکی از داوران از برخی بازیگران و طرح بجث «تلافی در داوری‌ها!»، اظهار داشت: من هم این شایعات را شنیده‌ام… این موضوع که کسی جایگزین بازیگر دیگری شود در همه کارها وجود دارد و من چون تولید اثر می‌کنم، می‌دانم که ساخت فیلم، جمع کردن گروه و عبور از مجاری اداری چقدر دشوار است. کسانی که فیلم ساختند امید دارند که فیلم‌شان در جشنواره دیده شود و زمانی که به هر دلیلی فیلم از حضور در جشنواره باز می‌ماند، بازار شایعات داغ می‌شود. از آن سو، برخی تهیه‌کنندگان به فضای تبلیغاتی بعضی از فیلم‌ها در فضای مجازی اعتراض داشتند که برخی قلم‌فروشی می‌کنند و برای فیلم‌ها فضاسازی کاذب می‌سازند. طبیعی است که هرکسی دوست دارد اثرش رابه جامعه معرفی کند اما برخی فضاسازی می‌کنند که روی داوران اثرگذار باشند و بازار شایعات را داغ کنند. حتی با من تماس می‌گرفتند و می‌گفتند که ما شنیدیم شما دعوا کرده‌اید! من پاسخ می‌دادم که ما هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌ایم. بحث اختلاف داوری با بازیگران و عوامل فیلمی مطرح نبود، در نهایت این جمع است که تصمیم می‌گیرد. آن داوری که من نمی‌دانم منظور شما کدام داور است می‌توانست تئوری خود را مطرح کند اما در نهایت جمع تصمیم می‌گیرد و از این بحث‌ها نداشتیم که حتما باید نظر من اعمال شود و اگر نشود جمع را ترک می‌کنم.
ساداتیان در پاسخ به این سوال که چرا وحید رهبانی که نقش اصلی دارد به عنوان بازیگر مکمل کاندید شد، عنوان کرد: مصلحت چند بازیگر داشت، تعریف آنها برای ما مشخص نبود. شاید اشکال از تهیه‌کننده است که در زمان پرکردن فرم بازیگران نقش اول و مکمل را مشخص نکرده است. برداشت ما این بود که آقای قائمیان نقش اول را دارد و وحید رهبانی مکمل است. تهیه‌کننده‌ها باید عنوان‌ها را مشخص کنند. در مورد خانم‌ها این بحث برای ما وجود داشت، نازنین فراهانی بر اساس قصه و زمان حضور می‌توانست از نظر ما نقش اول باشد.
*افرادی که در حوزه خبر کار می‌کنند باید جانب اخلاق را رعایت کنند
ساداتیان با اشاره به بخش‌هایی از بیانیه هیأت داوران درباره فضاسازی در فضای مجازی، گفت: مرتب شایعاتی در فضای مجازی به وجود می‌آمد و یا نقدهای اغراق‌آمیز در مورد فیلم‌ها و کاراکترها منتشر می‌کردند. تصور ما این بود که آنها می‌خواهند با این کارها روی آرای داوران تأثیر بگذارند. گاهی نقدی و نکته‌ای مطرح می‌شود و ما می‌شنویم اما اینکه چیزی بارها تکرار شود از حالت نرمال خارج شده است… گاهی می‌شنیدیم که برخی خبرنگارها را به استخدام گرفته‌اند که فضاسازی کنند. این اتفاقات روی ما تأثیرگذار نبود اما این ایجاد تنش کار درستی نیست. بخشی از تقصیر بر گردن همکاران خود ما است و بخشی هم مربوط به خبرنگارانی است که برای فضاسازی پول می‌گیرند. ما می‌شنیدیم که برای ایجاد این فضاها پول‌های کلانی رد و بدل می‌شود. در مورد اینکه امسال نسبت به سال گذشته فضا ملتهب‌تر شده است، بحث کردیم اما تحت‌تاثیر قرار نگرفتیم. افرادی که در حوزه خبر کار می‌کنند باید جانب اخلاق را رعایت کنند.
او در ادامه در واکنش به برخی شایعات گفت: واقعا اینطور نبود که خانم داور ما نسبت به انتخاب برخی خانم‌ها حساس باشد. ما با سازنده هیچ فیلمی صحبت نکردیم. گاهی آقای طباطبایی‌نژاد در زمان ناهار با ما احوال پرسی می‌کرد اما حتی از اینکه چه فیلمی دیده‌ایم از ما نمی‌پرسید. توصیه‌ای هم به ما نشد. خارج از اراده ما هم اسامی کم یا زیاد نشد. تنها چیزی که در اختیار دبیر جشنواره قرار داشت، اهدای تندیس و لوح بهترین فیلم از نگاه ملی بود. ما و دبیر جشنواره در کار ما دخالت و حتی اظهارنظر هم نکرد.
* امسال درباره اهدای جایزه «هنر و تجربه» به جمع‌بندی نرسیدیم
داور این دوره از جشنواره با اشاره به نبود جایزه هنر و تجربه در این دوره گفت: فیلم‌هایی که در حوزه هنر و تجربه هستند به لحاظ بودجه ضعیف‌ترند و در جذب مخاطب عام مشکل دارند. برخی فیلم‌ها، از این دست بودند و ما فکر کردیم که اگر این فیلم‌ها را در جدول قرار دهیم، تماشاگر با توجه به این ذهنیت که فیلم‌های اعلام شده قابل قبول برای مخاطب عام هستند به سینما می‌رود و در بیست دقیقه اول پشیمان می‌شود زیرا جنس مخاطب این فیلم‌ها متفاوت است.
او ادامه داد: برخی چیزها ضعف خود را در عمل نشان می‌دهند. بعضی از فیلم‌ها به درد هنر و تجربه می‌خوردند اما امسال درباره این جایزه به نتیجه نرسیدیم و جایزه این بخش را اعلام نکردیم. از طرفی به این دلیل که فیلم‌های اول قدرت رقابت با فیلم‌های دیگر را نداشتند بخشی به نام بهترین کارگردانی فیلم اول اضافه شد.
ساداتیان در ادامه برنامه «شهرفرنگ» در مورد اختصاص دو جایزه برای فیلمنامه اقتباسی و غیراقتباسی توضیح داد: فیلم‌های قابل اعتنا در این دوره اقتباسی بودند. اگر می‌خواستیم این آثار را هم در بخش اقتباسی و هم در بخش فیلمنامه ارژینال قضاوت کنیم، نمی‌شد. اتفاقا حضور این فیلم‌ها نوید حضور آثار خوب اقتباسی در این دوره بود. شاکله فیلم را قصه تشکیل می‌دهد و زمانی که از یک رمان اقتباس می‌شود به قصه‌پردازی کمک می‌کند. شاکله خوب «بی همه چیز» به قصه‌ای باز می‌گشت که از آن اقتباس شده بود.
او همچنین عنوان کرد: اینکه شش فیلم اول را نامزد کارگردان اول کردیم به این دلیل بود که فکر می‌کردیم همه واجد شرایط هستند. فیلم‌ها از بچه‌های جوانی بود که استعداد خود را بروز داده بودند و در سطح قابل قبولی قرار داشتند. با معرفی آنها به عنوان نامزد، فرصت تشویقی برایشان مهیا شد تا سال آینده با آثار فاخرتری در جشنواره حضور پیدا کنند. «زالاوا» داوران را تحت‌تاثیر قرار داد. باید به کارگردانی که در اولین تجربه توانسته جمعی را تحت‌تاثیر قرار دهد و با حرفه‌ای‌ها رقابت کند، فرصت داد.
*جوایز به عمد به فارابی تعلق نگرفت…
ساداتیان همچنین در واکنش به حمایت از آثار تولید شده توسط ارگان‌ها و به ویژه بنیاد سینمایی فارابی اظهار داشت: اینطور نبود که جوایز عمدا به فیلم‌های بنیاد سینمایی فارابی تعلق گیرد. انتخاب فیلم‌ها به سرمایه‌گذار آنها ارتباطی نداشت. «مامان» با بودجه کمی که توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تأمین شد، ساخته شد؛ اما چه بازیگر نقش مادر و چه پسران خوب فیلم داستان را پیش بردند. قصه جذابی داشت و توانسته بود مخاطبان را با خود همراه کند. در مورد انتخاب «یدو» هم اینکه سرمایه‌گذار آن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و بنیاد سینمایی فارابی بود، تأثیری در انتخاب ما نداشت. کارگردان این فیلم نسبت به اثر قبلی رشد کرده بود. بازی ستاره پسیانی در آن قابل قبول بود. بازیگر جوان دوربین را حس نمی‌کرد و در اولین کار بازی خوب و روانی ارائه داد. فیلمبرداری بسیار خوبی داشت و همه اجزای فیلم قابل قبول بودند.
*جشنواره سی و نهم عشق مردم به سینما را نشان داد/ مخاطبان سینما برای حضور در جشنواره از کار روزانه گذشتند
او ادامه داد: باید به این واقعیت توجه کرد که با توجه به تأثیر شیوع کرونا بر تولید و اکران، تهیه‌کنندگان کمتری به نسبت قبل در سرمایه‌گذاری آثار مشارکت داشتند چون سینمای ایران به لحاظ اقتصادی شکننده بود. در یک سال گذشته چند فیلم از سینمای ایران اکران شد؟ شرایط بدی برای اکران فیلم‌ها پیش آمد. «شنای پروانه» متاسفانه قاچاق شد. صدمه زیادی به تهیه‌کننده و عوامل آن وارد شد. به همین دلیل منطقی، در این سال کرونایی تهیه‌کننده‌های سینما یک پایشان روی ترمز است و همه به دنبال این هستند که برای تولید اثر بودجه را از جای دیگری تأمین کنند. از طرفی تجربه ایام جشنواره نشان داد که مردم همچنان به سینما علاقه دارند. آنها امسال بلیت سری نخریدند و براساس انتخاب فیلم‌ها را دیدند. برخی فیلم‌ها به سانس فوق‌العاده در صبح روز بعد رسید. دقت کنید که ۹ صبح زمان کار برای مردم است اما تا اینکه سانس فیلم‌ها باز می‌شد، بلیت‌ها فروش می‌رفت. مردم حاضرند برای تماشای فیلم مورد علاقه خود از کار روزانه بگذرند. با توجه به این شرایط بحرانی، واقعا مردم از سینما استقبال کردند.
* امسال سمفا در جا پول صاحبان فیلم‌ها را داد… / وعده مهم تسویه صاحبان آثار یک هفته پس از جشنواره
او در بخش دیگری از این برنامه گفت: ما ادعا داریم که نسل تاثیرگذاری هستیم و باید اخلاق جامعه را بهبود ببخشیم. در آثاری که تولید می‌کنیم هم بحث تغییر ذائقه فرهنگی داریم. اینکه متهم به تضعیف حق شویم پسندیده نیست. سمفا در جا پول صاحبان فیلم‌ها را می‌داد. گاهی پرداخت پول‌های شهرستان‌ها به صاحبان آثار طول می‌کشید. امسال آقای انتظامی وعده این را دادند که یک هفته بعد از جشنواره حساب صاحبان آثار تسویه شود. بلاخره هر تکنولوژی جدیدی ممکن است نکات منفی هم داشته باشد. امیدوارم امسال خطاهای به وجود آمده در نظرسنجی‌ها حل شود…
ساداتیان در پایان در واکنش به این که اگر در جایگاه داور نبود، داوری‌ها را چگونه قضاوت می‌کرد، گفت: قضاوت کردن سخت است. خود من هم آثاری داشتم و گاهی فکر می‌کردم مثلا برای «متری شیش و نیم» اتفاقات عجیب و غریبی می‌افتد که نیفتاد و فقط سیمرغ مردمی گرفت. اما باید پذیرفت که قضاوت کردن، کار سختی است.
