نخبه‌سالاری آفت جشنواره در سال‌های قبل بوده که باید امسال در اولین جشنواره فیلم «دولت مردمی رئیسی» برطرف شود. آیا این آرمان با انتخاب رویکرد و ایجاد فضای علمی، دانشگاهی و تخصصی محقق می‌شود یا ما را از هدف اصلی خود دور می‌کند؟
جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد فرهنگی و هنری ایران، امسال چهلمین سالگرد خود را جشن می‌گیرد. جشنواره‌ای که با فجر انقلاب اسلامی مردم ایران آغاز شد و باید بهمین دلیل مهم‌ترین وجهه آن را رویکرد ملّی و مردمی آن بدانیم. اما مردمی بودن جشنواره فیلم فجر، صرفاً بمعنای آن نیست که مردم در سالن‌های سینما حضور داشته باشند، بلکه در صورتی جشنواره فیلم فجر مردمی خواهد بود که سیاست‌ها، برنامه‌ها و داوری‌ها در جهت منافع مردم و ملّت باشد.
این جشنواره در سال‌های قبل نشان داده که بیشتر از هرچیز محلّی برای سینماروهای حرفه‌ای مانند هنرجویان و دانشگاهیان مرتبط با رشته‌های هنری و سینمایی و همینطور اصحاب رسانه است. در کنار آنان عوامل سینمایی و هنری نیز بخش دیگری از جماعت سینماروی کشور را در ایام جشنواره تشکیل می‌دهند. فیلم‌ها، اتفاقات، حواشی و جوایز آن نیز، بیشتر از آنکه توسط مردم انتخاب شود و مطابق با نیازها و فرهنگ مردمی باشد، توسط این قشر خاص تحت الشعاع قرار می‌گیرد. حتی جایزه انتخاب مردمی نیز متأثر از همین فضا است و فیلم‌هایی که انتخاب می‌شوند تا حد قابل توجهی از این جریان تأثیر می‌پذیرند. حال سؤال این است که برای بیشتر کردن نقش مردم و جایگزینی ملاک مردمی برای سیاست‌ها و داوری جشنواره چه باید کرد؟
اما جشنواره امسال با انتخاب دبیر خود که یک دانشگاهی است مسیر تازه و متفاوتی را با سال‌های قبل آغاز کرده است. انتخاب اعضای نهادهای فرهنگی و علمی کشور در هیأت انتخاب و همینطور شکل گیری بخش فرهنگی جشنواره که ذیل آن مصاحبه و جلسات بیانات اساتید دانشگاه شکل می‌گیرد، مصادیقی از رویکرد علمی و فرهنگی جشنواره امسال است. حال باید دید، این شکل و سبک تازه چقدر می‌تواند به مردمی شدن جشنواره و توجه به رویکرد ملی آن کمک کند؟ آیا حضور چهره‌های علمی و همینطور رویکردی اینچنین، جشنواره را به مردمی شدن نزدیک می‌کند یا دور؟
خصوصاً آنکه این جشنواره در اولین سال دولتی برگزار می‌شود که یکی از شعارهای انتخاباتی آن «مردمی بودن» است و با این حساب باید دید که چهلمین جشنواره فیلم فجر، با برجسته کردن رویکرد علمی و دانشگاهی، از هدف ملی خود دور می‌شود یا برعکس این فرصتی است برای نزدیک‌تر شدن به این آرمان.
دکتر سید مهدی ناظمی استاد و پژوهشگر سینما و فلسفه با نقد وجهه نخبهزده جشنواره فیلم فجر در سال‌های قبل بیان کرد: جشنواره فیلم فجر در تمام سال‌های قبل رویکردی را اتخاذ کرده بوده که از وجوه مردمی فاصله داشته و بیشتر به سمت طبقه نخبه جامعه گرایش داشته است. این رویکرد نخبگانی و بدور از مردم به جشنواره فیلم فجر به این رویداد مهم آسیب زده است.
وی ادامه داد: اما این به معنای آن نیست که حضور اساتید و چهره‌های علمی به جشنواره فیلم فجر آسیب بزند و آن را از فضای ملی دور کرده و آن را نخبهزده کند، بلکه می‌تواند برعکس حتی رویکرد مردمی آن را پخته‌تر و غنا ببخشد. در واقع اگر شخصیت‌های درستی برای داوری و همینطور تصمیم‌گیری در جشنواره انتخاب شود، آنها می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های علمی و تخصصی همسو با منافع ملّت، جشنواره را به سمت صاحبان اصلی برگردانند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: در حال حاضر سینمای ما اصلاً حال خوبی ندارد. سینمای ما در ابتدای انقلاب از جهت توجه به منافع ملی و مردمی، وضعیت مناسبی داشت و امیدبخش بود. اما رفته رفته وضعیت بدی پیدا کرد و به جایی رسید که یکباره برای فاصله گرفتن از فضای نخبگانی به فضای عامه‌پسند و ابتذال افتاد و یکبار دیگر بالعکس این ماجرا اتفاق افتاد. در نهایت سینما باید جراحی شود و برای این منظور نخبگان باید بصورت جدی با جشنواره فیلم فجر درگیر شوند تا سینما به نتایج خوبی برسد.البته نباید گمان کرد که اساتید بر جشنواره هم استیلا داشته باشند، بلکه رویکرد باید این باشد که استیلای طبقه روشنفکر و نخبه‌سالار از جشنواره فیلم فجر گرفته شود. این رویکردی بود که توسط آقای بهشتی در اوایل مدیریتش در سینما بنا گذاشته شد و ادامه یافت.
وی تأکید کرد: تأکید می‌کنم اینکه در جشنواره فیلم فجر چقدر جای حضور چهره‌های علمی هست یا نه بحث دیگری است که اما دیگران امتحانات خود را پس داده‌اند؛ بنظرم سال‌های قبل رویکرد و شیوه مدیریت جشنواره فیلم فجر نشان داده که شیوه آنان در مسیر مردمی قرار نگرفته است. البته انتظار ایده‌آلی هم نمی‌توان از مدیریت حال حاضر جشنواره فیلم فجر داشت زیرا بخشی از آنچه که نمایش می‌دهد و داوری می‌کند محصول دولت قبل است.
ناظمی با بیان اینکه جشنواره فیلم فجر در توزیع فیلم‌ها برای سال آینده سینمای ایران نقش بسیار مهمی دارد گفت: مدیران جشنواره باید بدانند که فیلم‌هایی که جایزه می‌گیرد و به عنوان آثار برتر انتخاب می‌شوند، در شکل دادن و جریان دهی به سال بعد سینما مؤثر است و بنابراین این رویداد صرفاً یک جشنواره ۱۰ روزه نیست بلکه محلی برای تأثیرگذاری بر سینمای سال بعد ایران است.
بنابراین می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که در حقیقت نگاه و رویکرد علمی و تخصصی منافی وجه مردمی و عمومی نیست بلکه می‌تواند به آن ضریب هم دهد. درحالی که می‌توان بدون حضور چهره‌های علمی نه تنها شکل مردمی به جشنواره نبخشید بلکه دچار همان آفت نخبه‌سالاری شد که جشنواره در سال‌های قبل به آن گرفتار شده بود.
حال باید دید که مدیران سینمایی و جشنواره امسال چقدر در این امر مهم موفق خواهند بود؟
منبع: خبرگزاری تسنیم
