جشنواره چهلم؛ با رنگ و بوی فرهنگ
همه جشنواره‌های سینمایی، علاوه بر نمایش فیلم، دارای یک سری برنامه‌های آئینی و تشریفاتی هستند. برنامه‌هایی که با اهداف و مأموریت‌های یک جشنواره همراه هستند و هویت و ماهیتش را برملا می‌سازند.
همه جشنواره‌های سینمایی، علاوه بر نمایش فیلم، دارای یک سری برنامه‌های آئینی و تشریفاتی هستند. برنامه‌هایی که با اهداف و مأموریت‌های یک جشنواره همراه هستند و هویت و ماهیتش را برملا می‌سازند. هر چقدر این گونه برنامه‌ها با محتوا و هویت آن جشنواره هماهنگ‌تر باشند، می‌توانند آن جشنواره را در رسیدن به اهدافش بیشتر کمک کنند. برنامه‌های استقبال از اکران فیلم‌ها که در برخی از جشنواره‌ها تحت عنوان مراسم فرش قرمز یا موارد مشابه آن شناخته می‌شوند، ازجمله این آئین‌ها هستند. مراسمی که طی یک دهه اخیر در جشنواره فیلم فجر هم باب شده است. اما این مراسم، از امسال رنگ و بوی دیگری به خودش یافته تا همان طور که بیان شد، یاری کننده جشنواره برای هویتمندی و هدف‌یابی جشنواره، باشد.
اولین بار «یزدان عشیری» مدیر روابط عمومی چهلمین جشنواره فیلم فجر روز ۲۱ دی در یک برنامه تلویزیونی از تغییراتی در مراسم تشریفات چهلمین جشنواره فیلم فجر خبر داد و گفت: «ان‌شالله امسال در جشنواره فیلم فجر فرش قرمز نخواهیم داشت و این بخش با یک مدل و شکل دیگر اتفاق می‌افتد. با کمک علی وزیریان به عنوان مدیر هنری این دوره از جشنواره سعی می‌کنیم آسیب‌هایی که در دوره‌های گذشته جشنواره بخصوص از همین نقطه به لحاظ الگودهی غلط و حاشیه‌سازی ایجاد شد رفع کنیم. هر چند تشریفات را خواهیم داشت اما نه به شکل ادوار گذشته… باید استانداردها را رعایت کنیم و رنگ‌بندی در طراحی محیطی و معماری می‌تواند الگو باشد. اما وضعیت فعلی کاملا از الگوی غربی آمده و وجهه فرهنگی جشنواره را تحت الشعاع قرار می‌دهد.»
یکی از نشانه‌های دور بودن جشنواره فیلم فجر از هویت اصلی و اصیل خودش، برگزاری مراسم فرش قرمز بود. این مراسم که چند سالی است به عنوان تشریفات مربوط به ورود عوامل فیلم‌ها، قبل از نمایش آثارشان در جشنواره برگزار می‌شد، به طور کامل و بدون در نظر گرفتن جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی آن، از روی مراسم مشابه در جشنواره‌های غربی کپی‌برداری شده بود. این درحالی است که این نوع استقبال از هنرمندان و گروه سازنده یک فیلم با جشنواره‌ای که به بهانه بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می‌شود، کاملا در تضاد است، چرا که اساسا یکی از اهداف رخ داد انقلاب اسلامی، هویت‌یابی و استقرار مراسم و آئین‌های ملی است. به گونه‌ای که سعید مستغاثی، منتقد و پژوهشگر باسابقه در این باره می‌گوید: «اگر در جشنواره‌های غربی فرش قرمز پهن می‌کنند، کارخانه‌ها، موسسات و شرکت های مد و لباس و جواهرات، جدیدترین خودشان را با حضور سوپراستارها و سلبریتی‌ها روی فرش قرمز تبلیغ می کنند. اما در جشنواره فیلم فجر، افراد بعضا با لباس‌های نامتناسب و ناهنجار خودنمایی می‌کردند!»
وی تصریح می‌کند: «این نوع تقلیدها تهوع آور است. باید خودمان کمی هم خلاقیت نشان دهیم و روش های متناسب با فرهنگ خودمان را برگزار کنیم.»
مستغاثی در پایان یادآور می شود: «امیدوارم نگاه احمقانه به غرب کم شود و اصل مطلب را بسنجیم. ببینیم غرب برای افتخارات و مفاخر و ارزش ها و باورها و تاریخ خودش چه می کند، نه تقلیدهای پیش پا افتاده ای مثل فرش قرمز.»
در نتیجه، مراسم فرش قرمز از چهلمین جشنواره فیلم فجر حذف شد، اما این به معنای حذف مراسم و تشریفات استقبال از هنرمندان و عوامل تولید فیلم های جشنواره نیست، بلکه آئین هایی برآمده از هویت و جلوه های فرهنگی زیبای کشور خودمان جایگزین این مراسم شد. همان طور که در روزهای اول جشنواره چهلم فیلم فجر برگزار شد، از این پس فرش فیروزه ای جایگزین فرش قرمز شده است و البته نحوه استقبال و حضور هنرمندان و عوامل تولید فیلم ها نیز نسبت به سال های قبل از این متفاوت شده است.
شان سینما از فشن شو بالاتر است
نعمت الله سعیدی، نویسنده و منتقد سینما درباره این موضوع می گوید: «این یک واقعیت است که هنرمندان تمایل زیادی به شهرت دارند. دیده شدن برای هنرمندان یک نیاز اساسی است؛ یکی از دستمزدها و تقدیرهای مدیریت فرهنگی برای یک هنرمند، فراهم کردن زمینه برای بهتر دیده شدن است. از این نظر ماهیت امر و اصل موضوع تشریفات استقبال از عوامل فیلم ها در جشنواره فیلم فجر اصلا بد نیست؛ این یک حرکت تبلیغی است که عوامل یک فیلم یا هنرمندان موثر در یک أثر سینمایی جلوی دوربین ها قرار می گیرند و به این شکل از آنها تقدیر هم می شود. ضمن اینکه تفکر دینی، شاکرانه است و حتما باید از هنرمندی که به کشورش خدمت می کند و به اعتلای فرهنگی جامعه کمک می رساند تقدیر کرد. فرهنگ تشکر و قدردانی خیلی مهم است. بنابراین، ماجرای تشریفات و استقبال از عوامل و هنرمندان یک فیلم با فرهنگ دینی ما هم قرابت دارد. این نوع مراسم ریشه در فرهنگ ایرانی ما دارد.
همچنان که استقبال از مهمان و به اصطلاح فرش قرمز پهن کردن برای ورود او، از آداب کهن و خوب فرهنگ ما بوده است.»
وی می افزاید: «من فکر می‌کنم مشکل اصلی فرش قرمز در دوره های قبلی جشنواره فیلم فجر این بود که به «فشن شو» شباهت پیدا کرده بود. این درحالی است که به هر حال سینما فرهیخته تر است و شأنی فاخرتر از این گونه برنامه ها دارد و نباید حد آن به نمایش مد لباس نازل شود. به همین دلیل هم برگزاری فرش قرمز در دوره های قبلی جشنواره فیلم فجر، زشت و گاهی حتی مشمئز کننده و حقارت آمیز به نظر می رسید! به همین دلیل هم مراسم فرش قرمز جشنواره فیلم فجر با آن وضعیت یک وصله ناجور با جشنواره فجر بود.ما ایرانی هستیم و همه ما باید بدانیم که ما حتی قبل از اسلام هم از نظر نوع پوشش و رفتار، مردم نجیبی بودیم. مراسم استقبال از عوامل فیلم‌ها در جشنواره فجر هم باید با این فرهنگ سازگار شود و هنرمندان ما حدشان نباید تا این اندازه کاهش یابد که شبیه به فشن شو روی فرش قرمز بروند. به همین دلایل هم این مراسم باید خیلی زودتر از این ها تغییر می کرد. امیدوارم اهالی سینما نیز بپذیرند که این گونه برنامه ها باید در شکل و شمایل فرهنگ ایرانی و در شأن هنرمندان ما برگزار شود.»
این نویسنده در پایان بیان می کند: «این نکته را هم باید متذکر شد که در دوره های قبلی جشنواره فیلم فجر، گاهی عدالت هم رعایت نمی‌شد و بعضا افرادی که نقش موثری در ساخت یک فیلم داشتند نادیده گرفته می‌شدند و برخی افراد صرفا به خاطر رفاقت با کارگردان فرصت بیشتری برای خودنمایی بر فرش قرمز را می‌یافتند. به نظرم باید از این نظر هم رعایت انصاف و عدالت صورت پذیرد.»
نویسنده: آرش فهیم
